Autor: Tomasz Krupiński
Przez kilka lat, prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, świadczyłam usługi prowadzenia sklepu na rzecz pewnej firmy. Od 4 lat otrzymuję od kontrahenta na koniec roku potwierdzenie salda. Z tego okresu pochodzi również faktura za braki inwentaryzacyjne, którą wystawiła ta firma. Nie zgadzam się z wynikiem ich inwentaryzacji, ale co roku podpisuję przesyłane przez nich potwierdzenia salda. Współpracę z nimi i prowadzenie działalności gospodarczej zakończyłam w listopadzie ubiegłego roku. Saldo na dzień zakończenia współpracy nie jest według mnie zgodne z rzeczywistością. Czy wspomniana faktura jest już przedawniona? Czy okoliczność, że podpisuję potwierdzenie salda na dany dzień, przerywa przedawnienie za niezapłaconą fakturę?
Przede wszystkim należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego (K.c.) – jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.
Pani prowadziła działalność gospodarczą (podobnie jak Pani kontrahent), dlatego uznaję, że przedawnienie roszczeń następuje po trzech latach.
Może się zdarzyć, że przedawnienie w niektórych okolicznościach jest krótsze, w zależności od czynności dokonanych przez strony. Stosownie bowiem do art. 751 K.c. – z upływem lat dwóch przedawniają się:
1) roszczenia o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju; to samo dotyczy roszczeń z tytułu zaliczek udzielonych tym osobom;
2) roszczenia z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady na ten cel przeznaczone.
Zobacz też: Niezapłacone OC przedawnienie
Jednak zwrócić uwagę należy także na możliwość przerwania biegu przedawnienia. Według art. 123 K.c.:
„§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;
3) przez wszczęcie mediacji.”
Skutkiem przerwania biegu przedawnienia jest to, że po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Zaś w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone (art. 124 Kc).
Dzięki uznaniu roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje, można uniknąć przedawnienia. Przedawnienie można w ten sposób przerywać wielokrotnie.
Orzecznictwo stoi na stanowisku, że uznanie długu przerywające przedawnienie może występować w formie tzw. uznania właściwego i uznania niewłaściwego.
Uznanie właściwe jest umową ustalającą, co do zasady, zakres, istnienie albo nieistnienie jakiegoś stosunku prawnego. Taki charakter może mieć np. ugoda, w której stwierdza się istnienie określonego długu. Uznanie niewłaściwe jest natomiast określane jako przyznanie przez dłużnika wobec wierzyciela istnienia długu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2004 r., sygn. akt V CK 346/03).
Uznanie niewłaściwe polega na tym, że dłużnik nie składa wprawdzie wyraźnego oświadczenia o uznaniu roszczenia, lecz na podstawie jego zachowania kontrahent może zasadnie przyjmować, że dłużnik ma świadomość ciążącego na nim zobowiązania i ma zamiar dobrowolnego spełnienia świadczenia.
W przepisach brak jest przykładowego wyliczenia, jednak sądy jako uznanie niewłaściwe traktują zapłatę części długu, odsetek, wszelkie wnioski skierowane do wierzyciela czy to o rozłożenie na raty, czy to o odroczenie terminu płatności, czy to o zwolnienie z odsetek lub długu. Są to zachowania, z których wynika, że dłużnik jest świadomy, iż ma dług. Uznanie długu przerywające bieg przedawnienia może być dokonane w sposób wyraźny lub dorozumiany przez czynność czysto faktyczną (np. zapłatę części długu). Ten rodzaj uznania długu nie musi zatem wskazywać ani na podstawę prawą uznawanego długu, ani nawet wysokości uznawanego roszczenia. Dopuszczalne jest jednak zastrzeżenie przez dłużnika, że dokonywane przez niego uznanie długu ma ograniczony charakter, np. płacąc część długu może on zakwestionować swój obowiązek zapłaty pozostałej części i w takim przypadku nie jest ona objęta uznaniem.
Uznaniu długu przerywającemu przedawnienie nie musi towarzyszyć zamiar ani nawet świadomość wywołania skutków prawnych w postaci przerwania przedawnienia – przerwanie biegu przedawnienia następuje z mocy ustawy.
Dla skuteczności tzw. uznania niewłaściwego nie jest wymagane istnienie po stronie zobowiązanego zamiaru wywołania skutku prawnego w postaci przerwania biegu przedawnienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 sierpnia 2011 r., sygn. akt I CSK 703/10 (publ. lexis.pl nr 3938297), sens instytucji uznania roszczenia polega na tym, że dłużnik zapewnia wierzyciela o wykonaniu zobowiązania, w związku z czym wierzyciel nie musi obawiać się upływu przedawnienia roszczenia, gdyż uznanie powoduje przerwanie biegu przedawnienia.
Według Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 25 marca 2010 r., sygn. akt I CSK 457/09) moment, w którym uprawniony powziął wiadomość o zachowaniu zobowiązanego stanowiącym uznanie niewłaściwe jest momentem przerwania biegu przedawnienia.
Niestety również potwierdzenie salda może zostać potraktowane jako uznanie długu. Wskazać jednak należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego sformułowano tezę, że przesłane przez dłużnika wierzycielowi wezwanie do potwierdzenia salda w trybie przepisów o rachunkowości, niepodpisane przez osoby upoważnione do reprezentowania dłużnika, nie stanowi uznania roszczenia przerywającego bieg przedawnienia. Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 kwietnia 1995 r., sygn. akt III CZP 39/95. W sprawie tej potwierdzenie salda podpisał pracownik księgowości. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 sierpnia 2001 r., sygn. akt II CKN 103/99.
Kwestia tego, kto powinien podpisać potwierdzenie salda, aby można je było traktować jako uznanie długu przerywające przedawnienie, jest jednak sporna – w doktrynie prawa prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym wystarczającym dla przerwania przedawnienia jest potwierdzenie salda podpisane przez służby finansowo-księgowe dłużnika.
Reasumując, jeżeli prowadziła Pani jednoosobową działalność gospodarczą i występowała w swoim imieniu, to podpisanie salda przedstawionego przez kontrahenta może być uznane za uznanie długu i przerwanie biegu przedawnienia co do całości. Jeżeli nie zgadzała się Pani z saldem zadłużenia, to powinna była podpisując je, dokonać zastrzeżeń, że uznaje Pani saldo do pewnej wysokości.
Pani kontrahent, posiadając podpisane przez Panią saldo, może stanąć na stanowisku, że ma, po pierwsze, przerwany bieg przedawnienia, a po drugie – uznanie długu co do zasady i jego wysokości. W ewentualnej sprawie sądowej powinna więc Pani walczyć i z zasadnością, i z wysokością zadłużenia, oraz podnieść zarzut przedawnienia (małe szanse, że sąd w tych okolicznościach stwierdzi, że Pani podpis nie powodował przerwania biegu przedawnienia).
Niestety za długi z tytułu prowadzonej jednoosobowo działalności odpowiada Pani całym swoim majątkiem także po jej zakończeniu.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
