• Data: 2024-01-09 Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Artykuł ten przybliża kwestię zajęcia przez komornika samochodu będącego współwłasnością. Analizuje aspekty prawne egzekucji z ruchomości, w tym pojazdu, z uwzględnieniem złożoności sytuacji, gdy pojazd jest własnością wspólną kilku osób. Omawia również prawne implikacje i procedury dotyczące egzekucji, zwracając uwagę na możliwe działania wierzyciela i dłużnika w kontekście ochrony swoich interesów. Jako przykład posłuży nam zapytanie pana Kamila.
Pan Kamil posiada zajęcie komornicze (stara sprawa). Przyznaje, że nie bardzo spłaca to zobowiązanie ze względu na jego wysokość. Posiada samochód kupiony wspólnie z inną osobę (współwłasność). Mieszka bez meldunku w mieszkaniu kolegi, które jest w pełni wyposażone, a większość rzeczy należy do właściciela. Pan Kamil często wyjeżdża i korzysta z uprzejmości właściciela, ale nie chciałby narobić mu kłopotu w związku z wizytą komornika. Prosi o wskazówki co do tej kwestii – pyta, co może zrobić, aby uniknąć zabrania samochodu i rzeczy z mieszkania, a tym samym dalszych kłopotów.
Dopóki samochód jest pana Kamila, nie ma sposobu, aby komornik go nie zajął. Samochód będący współwłasnością także może zająć.
Egzekucja z ruchomości sensu stricto, zgodnie z art. 845 § 1 Kodeks postępowania cywilnego, rozpoczyna się od zajęcia. Czynność ta ma doniosłe znaczenie procesowe. Nie pozbawia ona, co prawda, dłużnika własności rzeczy, lecz niweczy skuteczność prawną (wobec wierzyciela) czynności dłużnika związanych z rozporządzeniem rzeczą. E. Wengerek podkreśla, że na skutek zajęcia na rzeczy nie powstaje żadne prawo zastawu (Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze 1972, s. 330). Najważniejszym skutkiem służącym ochronie wierzyciela jest możliwość dalszego prowadzenia egzekucji wobec nabywcy rzeczy bez potrzeby wytaczania przeciwko niemu odrębnego powództwa. B. Dobrzański słusznie zwraca uwagę na to, że wykładnia werbalna art. 848 K.c. jest zwodnicza. Dalsze postępowanie egzekucyjne mimo zbycia rzeczy zajętej toczy się nadal przeciwko dłużnikowi, a istota sprawy sprowadza się do możliwości prowadzenia egzekucji z rzeczy, która formalnie stała się własnością osoby nie będącej dłużnikiem (Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1969, tom II, s. 1167). J. Jankowski podkreśla, że nie ma potrzeby nadawania klauzuli wykonalności przeciwko nabywcy (Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2002, tom III, s. 14).
Wierzyciel jednak winien zwrócić uwagę na zdanie drugie art. 848 Kodeksu postępowania cywilnego, które chroni prawa nabywcy w dobrej wierze. To zagadnienie musi być zbadane. W wypadku bowiem, gdy nabywca udowodni dobrą wiarę, może wnieść powództwo o zwolnienie zajętych ruchomości spod egzekucji na mocy art. 841 Kodeksu postępowania cywilnego, co narazić może wierzyciela na możliwość poniesienia kosztów sądowych w wypadku przegranego sporu. Podkreśla się, że nabywca rzeczy ruchomej uzyskuje status uczestnika postępowania egzekucyjnego (J. Jankowski, Kodeks…, s. 15).
Zobacz też: Zajęcie samochodu przez komornika
Zajęcie następuje z chwilą wpisania ruchomości do protokołu zajęcia (art. 847 Kodeksu postępowania cywilnego). Kodeks postępowania cywilnego w art. 850 przyznaje wierzycielowi prawo żądania, aby zajęcie ruchomości nastąpiło w jego obecności. Takie żądanie musi być sformułowane we wniosku o wszczęcie egzekucji lub w kolejnym piśmie procesowym (tak E. Wengerek, Postępowanie…, s. 332). Ustawodawca jednak daje komornikowi rozsądną możliwość dokonania zajęcia mimo nieobecności wierzyciela żądającego udziału w zajęciu. Może taka potrzeba wynikać z konkretnej sytuacji faktycznej. W takich jednak okolicznościach wierzyciel ma prawo żądania sprawdzenia zajęcia. E. Wengerek podkreśla, że w sytuacji gdy komornik stwierdził, iż nie ma ruchomości nadających się do zajęcia, żądanie wierzyciela nie będzie polegało na sprawdzeniu, ale na powtórzeniu czynności (s. 332). Prawo do sprawdzenia, lecz tym razem nie zajęcia, ruchomości, ustawodawca przyznaje wierzycielowi także w przypadku dodatkowego zajęcia ruchomości na zaspokojenie innej jeszcze wierzytelności. J. Jankowski podkreśla, że sprawdzenie to ma na celu nie tylko zbadanie, czy te ruchomości są we władaniu dłużnika lub dozorcy, ale także na uprawnieniu wierzyciela do zbadania ich stanu i trafności oszacowania (s. 19). Orzecznictwo sądowe podkreśla, że nie stanowi przeszkody zajęcia ruchomości oznaczonej co do gatunku przewłaszczonej na zabezpieczenie na rzecz innej osoby, jeżeli w chwili dokonywania zajęcia rzecz nadal pozostawała we władaniu dłużnika (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2001 r., sygn. akt CKN 385/00, OSNC 2001/7-8 poz. 122). Ważne są także dla wierzyciela orzeczenia Sądu Najwyższego podkreślające możliwość dokonania zajęcia na podstawie tytułu wykonawczego opiewającego tylko na jednego z małżonków ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka (uchwała z dnia 30 czerwca 1987 r, sygn. akt III CZP 41/86, OSNCP 1988/1 poz. 3), oraz ustalające domniemanie iż rzecz znajdująca się w mieszkaniu lub innym miejscu zajmowanym przez dłużnika wspólnie z osobami trzecimi, zwłaszcza członkami rodziny, pozostaje co najmniej we współwładaniu dłużnika (wyrok z dnia 25 lutego 1991 roku, sygn. akt IV CR 550/90).
W toku czynności zajęcia komornik winien na zajętej ruchomości zamieścić znak informujący o dokonanej czynności. Podkreśla się, że ten znak winien być umieszczony na każdej z zajętej rzeczy (J. Jankowski, Kodeks…, s. 24). Niewykonanie tej czynności, moim zdaniem, może stanowić podstawę do złożenia skargi wierzyciela na bezczynność komornika. E. Wengerek podkreśla, że nieumieszczenie znaku nie oznacza, iż ruchomość nie jest objęta zajęciem. Umieszczenie znaku ma bowiem charakter deklaratoryjny, a konstytutywne znaczenie ma jedynie wpis do protokołu zajęcia (Postępowanie…, s. 339).
Zajęcie rzeczy ruchomych na rzecz jednego wierzyciela nie chroni ich przed zajęciem dokonywanym na rzecz następnego wierzyciela. Komornik tego dodatkowego zajęcia zgodnie z art. 851 K.c. dokonuje poprzez zaznaczenie tego faktu w protokole pierwszego zajęcia. Nie ma więc konieczności sporządzania nowego protokołu zajęcia. Podkreśla się, że wspomniany wyżej przepis rozwiązuje dopuszczalny zbieg egzekucji sądowych skierowanych do tej samej rzeczy ruchomej. Zwraca się jednak uwagę na okoliczność, że egzekucja musi być skierowana przeciwko temu samemu dłużnikowi (tak w Komentarzu pod kierunkiem Z. Szczurka, WSKS, Sopot 1994, s. 245).
Możliwa jest także, zgodnie z art. 846 K.c., egzekucja z ułamkowej części rzeczy będącej współwłasnością kilku osób. Sprzedaży w tym trybie podlega zatem jedynie udział, jaki dłużnik posiada we współwłasności rzeczy ruchomej (por. E. Wengerek, Postępowanie…, s. 326).
Zalecałabym więc panu Kamilowi zniesienie współwłasności auta. Natomiast jeśli chodzi o rzeczy z mieszkania, którego właścicielem pan Kamil nie jest – komornik nie powinien zająć ruchomości w nim się znajdujących. Jeśli jednak to uczyni – właściciel będzie mógł żądać zwolnienia przedmiotów spod egzekucji.
Powództwo ekscydencyjne przysługuje osobie trzeciej niebędącej stroną postępowania egzekucyjnego. Zgodnie z art. 841 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego – osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Powództwo ekscydencyjne ma więc na celu ochronę przeciwko niezgodnemu z prawem zajęciu określonych przedmiotów, do których prawo przysługuje osobie trzeciej, a nie dłużnikowi. Powództwo ekscydencyjne może być skutecznie podniesione dopiero po wszczęciu postępowania egzekucyjnego i zajęciu przedmiotu osoby trzeciej. Przykładowo przedmiotem tym może być nieruchomość, rzecz ruchoma (samochód, maszyna) i pieniądze. Można je wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.
Z praktycznego punktu widzenia najlepiej gdyby pan Kamil posiadał umowę użyczenia wyposażonego lokalu, umeblowanego, z wymienionym AGD, oraz gdyby ta umowa była z datą wcześniejszą niż egzekucja.
Przykład małżonków Kowalskich
Małżeństwo Kowalskich wspólnie zakupiło samochód, który został zapisany na oboje jako współwłasność. Niestety, pan Kowalski zaciągnął długi, które nie zostały spłacone, co doprowadziło do wszczęcia postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela. Mimo że pani Kowalska nie była dłużnikiem, komornik postanowił zająć samochód, jako współwłasność małżonków. Pani Kowalska musiała skorzystać z drogi prawnej, aby ochronić swoje prawa do połowy wartości samochodu.
Przypadek Pana Nowaka
Pan Nowak był współwłaścicielem samochodu ze swoim przyjacielem. Gdy przyjaciel pana Nowaka znalazł się w trudnej sytuacji finansowej i nie był w stanie spłacić swoich zobowiązań, komornik wszczął postępowanie egzekucyjne. Samochód, mimo że był zarejestrowany na obu właścicieli, został zajęty przez komornika. Pan Nowak został postawiony w sytuacji, gdzie musiał udowodnić, że wartość samochodu przekracza dług jego przyjaciela, aby ocalić swoją część wartości pojazdu.
Historia Pani Szymańskiej
Pani Szymańska, współwłaścicielka samochodu wraz z siostrą, została zaskoczona, gdy komornik zajął ich pojazd w ramach egzekucji długów siostry. Chociaż pani Szymańska nie miała żadnych niespłaconych zobowiązań, prawo pozwoliło komornikowi na zajęcie udziału w pojeździe. Pani Szymańska musiała podjąć kroki prawne, aby wykazać swoje prawa do pojazdu i uniknąć jego sprzedaży w ramach egzekucji długu swojej siostry.
W sytuacji, gdy komornik podejmuje działania egzekucyjne wobec samochodu będącego współwłasnością, istnieją skomplikowane aspekty prawne, które muszą być uwzględnione. Właściciele, niebędący dłużnikami, mogą stanąć przed wyzwaniem ochrony swoich interesów i udowodnienia swoich praw do części wartości pojazdu. Przykłady z życia pokazują, że taka sytuacja jest trudna zarówno pod względem emocjonalnym, jak i prawnym, wymagając od współwłaścicieli podjęcia odpowiednich działań w celu ochrony swoich praw.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach związanych z egzekucją komorniczą? Skontaktuj się z nami, aby otrzymać profesjonalne porady prawne online i wsparcie w przygotowywaniu odpowiednich pism. Nasz zespół doświadczonych prawników jest gotowy, aby pomóc Ci w ochronie Twoich praw i majątku. Zapraszamy do kontaktu poprzez formularz umieszczony pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze 1972, s. 330
3. Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1969, tom II, s. 1167
4. Kodeks Postępowania Cywilnego. Komentarz, Warszawa 2002, tom III, s. 14
5. Wyrok Sądu Najwyższego w z dnia 15 lutego 2001 r., sygn. akt CKN 385/00
6. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1987 r, sygn. akt III CZP 41/86
7. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1991 roku, sygn. akt IV CR 550/90
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
