Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Jesteśmy jednostką budżetową (szkołą) podległą MRiRW. Nauczyciel otrzymał wynagrodzenie pierwszego dnia danego miesiąca (zgodnie z obowiązującymi przepisami – „z góry”), 15. danego miesiąca otrzymaliśmy informację z sądu o wydaniu wyroku na tego pracownika za jazdę samochodem pod wpływem alkoholu. Rozwiązaliśmy umowę, wysyłaliśmy kilka razy wezwanie do zwrotu nadpłaconego wynagrodzenia w związku z zaistniałą sytuacją, ale do dzisiaj brak odpowiedzi i zwrotu pieniędzy. Co należy wykonać, aby rozwiązać problem i odzyskać nadpłacone wynagrodzenie nauczyciela?
Tylko tytułem wstępu wskażę, że zgodnie z treścią art. 26 ustawy Karta Nauczyciela stosunek pracy nauczyciela wygasa z mocy prawa, m.in. w sytuacji skazania za umyślne popełnienie przestępstwa. Czyn w postaci jazdy w stanie po spożyciu alkoholu jest zawsze przestępstwem umyślnym. Wygaśnięcie stosunku pracy stwierdza dyrektor szkoły. Nie trzeba zatem w takiej sytuacji wypowiadać umowy o pracę, bo ona wygasa z mocy prawa. Należy tylko potwierdzić wygaśnięcie z dniem popełnienia tego czynu zabronionego.
Zobacz też: Ile czasu ma komornik na zwrot nadpłaty
Mimo tej sytuacji nie powstaje prawo do żądania zwrotu nadpłaty wynagrodzenia od tegoż nauczyciela. Nauczyciele należą bowiem do kategorii pracowników otrzymujących wynagrodzenie z góry (inaczej niż w Kodeksie pracy dla innych pracowników). To zaś powoduje, że nauczyciele mają zagwarantowane w ustawie prawo do pełnego wynagrodzenia za cały miesiąc, nawet w przypadku gdy ich stosunek pracy ustaje (niezależnie od przyczyny) w trakcie miesiąca. Zasada ma także zastosowanie do praw majątkowych należnych małżonkowi i innym członkom rodziny, posiadającym prawo do renty rodzinnej.
W związku z tym, jeśli do chwili powzięcia przez dyrekcję informacji o popełnieniu przez pracownika–nauczyciela czynu zabronionego doszło już do wypłaty wynagrodzenia, to tenże pracownik–nauczyciel nie ma obowiązku zwrotu kwoty już wypłaconej. Stosunek pracy nauczyciela trwał nowiem w dniu wypłaty wynagrodzenia za cały miesiąc z góry, z nieprzewidzianych przyczyn uległ zaś wygaśnięciu.
W Państwa sytuacji niesłuszna jest w mojej ocenie interpretacja wymagająca zwrotu części wynagrodzenia. Co prawda przepisy Karty Nauczyciela nie przewidują, że szkoła powinna wypłacać wynagrodzenie w całości, bez względu na to, czy nauczyciel przepracował cały miesiąc, czy tylko część ze względu na ustanie stosunku pracy, ale w art. 40 termin określa się termin wygaśnięcia prawa do wynagrodzenia. Zgodnie zaś z wyrokiem SN z 8 grudnia 1994 r., sygn. akt I PZP 49/94, „pracownik otrzymujący wypłatę wynagrodzenia z góry powinien brać pod uwagę obowiązek zwrotu w każdej sytuacji niewykonywania pracy, chyba że za określony czas z mocy przepisu szczególnego zachowuje do niego prawo”. Art. 40 jest takim przepisem szczególnym stanowiącym m.in. o wygaśnięciu, a właśnie wygaśnięcie miało miejsce w Państwa przypadku. Ta interpretacja zobowiązująca do zwrotu dotyczy sytuacji, gdy np. pracownik jest chory przez część miesiąca lub gdy z góry pracodawca wie, że umowa kończy się pracownikowi w połowie miesiąca, a omyłkowo wypłacono mu wynagrodzenie za cały miesiąc.
Dominujące stanowisko wskazuje, że skoro w dniu wypłaty wynagrodzenia prawo to istniało, to nie można żądać zwrotu. W Komentarzu do ustawy Karta Nauczyciela z 2021 r., wyd. 2, K. Lisowski wskazuje:
„Zgodnie z treścią art. 40 K.N. prawo do wynagrodzenia gaśnie z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło wygaśnięcie lub rozwiązanie stosunku pracy. Oznacza to, że wynagrodzenie wypłacone nauczycielowi z góry, na podstawie art. 39 ust. 3 zd. 1 K.N., nie ulega zwrotowi jako świadczenie nienależne w związku z niewypracowaniem pełnego miesiąca pracy w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.
Zatem uznać należy, że art. 40 K.N. stanowi lex specialis wobec regulacji zawartej w treści art. 80 KP i wynikającej z niej zasady, że wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną.
Sytuacja wskazana w treści art. 40 K.N. wynika ze zdarzeń formalnoprawnych, z którymi prawo wiąże skutek w postaci zakończenia stosunku pracy, bądź to w formie jego rozwiązania, bądź to w formie jego wygaśnięcia. Są to sytuacje określone w pragmatyce nauczycielskiej i KP w zależności od podstawy zatrudnienia nauczyciela (stosunek na podstawie mianowania lub umowa o pracę).
W związku z tym rozwiązanie nauczycielskiego stosunku pracy w trakcie miesiąca, niezależnie od podstawy prawnej zakończenia stosunku pracy, nie wiąże się z koniecznością zwrotu przez nauczyciela wynagrodzenia wypłaconego z dołu na początku miesiąca, ponieważ prawo do wynagrodzenia obejmuje cały miesiąc kalendarzowy”.
Zatem w omawianej sprawie nie ma roszczenia do nauczyciela o zwrot wynagrodzenia. Jego stosunek pracy wygasł na podstawie art. 26 w trakcie miesiąca, ale w dniu dokonywania wypłaty miał on do niego prawo, zatem nie powstało roszczenie o zwrot. Art. 40 pełni bowiem funkcję gwarancyjną względem nauczyciela, którego stosunek pracy wygasł (bądź uległ rozwiązaniu) w trakcie miesiąca kalendarzowego i tym samym tworzy swoistą fikcję prawną, zgodnie z którą pomimo ustania stosunku pracy w trakcie miesiąca kalendarzowego prawo nauczyciela do wynagrodzenia trwa nadal, aż do końca miesiąca. Dzięki temu nauczyciel nie jest zobowiązany do zwrotu pracodawcy jakiejkolwiek części swojego wynagrodzenia, a pracodawca nie może tego od niego żądać. Bez znaczenia jest również, w którym dniu takiego miesiąca stosunek pracy ulegnie rozwiązaniu – może być to zarówno drugi dzień miesiąca, jak i przedostatni dzień miesiąca.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
