• Data: 2024-12-09 Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Jednoosobowa działalność gospodarcza, jeden kontrahent, co miesiąc wystawiana faktura za usługi. Czy komornik może zająć całość kwoty z faktury, tj. z VAT? Czy tylko kwotę netto? Czy kontrahent powinien zostawić mi kwotę zwolnioną z zajęcia oraz kwotę przeznaczoną na opłatę składek ZUS i podatku dochodowego?
W pierwszej kolejności wskazać należy, że faktura, która jest wystawiana w związku ze świadczeniem usług, jest wystawiana na podstawie umowy o współpracę, tj. umowy B2B. W realiach przedmiotowej sprawy należy scharakteryzować przedmiotową umowę. Stronami takiej umowy jest przedsiębiorca zlecający świadczenie usług (zleceniodawca) oraz osoba samozatrudniona, tj. osoba, która prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Do takiej umowy o świadczenie usług stosuje się z mocy art. 750 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r., poz. 1610) „Do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu”.
W przypadku dłużnika, który pozostaje ze swoim kontrahentem w stosunku pracy, to przepisy gwarantują mu uzyskanie minimalnego wynagrodzenia za pracę mimo prowadzonej wobec niego egzekucji. W tym zakresie wobec dłużnika obowiązują gwarancje wynikające z ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r., poz. 1465). Zgodnie z art. 871 § 1 Kodeksu pracy „Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108”.
Wobec powyższego istotny jest przepis art. 833 § 21 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2023 r., poz. 1550), który stanowi, że „przepisy art. 87 oraz art. 871 Kodeksu pracy stosuje się odpowiednio do wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną”.
Biorąc pod uwagę powyższe, należy wskazać, że w sytuacji, gdy osoba wykonująca umowę o współpracę:
1) nie osiąga żadnych dodatkowych dochodów – świadczenie otrzymywane w ramach tej umowy jest jej jedynym źródłem dochodu;
2) otrzymuje co miesiąc lub w innych, stałych odstępach czasu wynagrodzenie w stałej wysokości – świadczenie powtarzające się;
3) otrzymane wynagrodzenie ma na celu zapewnienie utrzymania się
– to wówczas zajęcie komornicze w ramach umowy o świadczenie usług powinno zostać przeprowadzone na takich samych zasadach jak wskazane w art. 87 i 87¹ Kodeksu pracy.
W takiej sytuacji kontrahent działa na takich samych zasadach jak pracodawca, a zatem nie może przekazać komornikowi całej kwoty wierzytelności z faktury, gdyż wówczas dłużnik mógłby rościć sobie prawo do odszkodowania za pozbawienie środków do życia czy po prostu za niezapłaconą fakturę, która powinna być opłacona po odjęciu kwoty należnej komornikowi. A kwota ta to 50% wynagrodzenia po odliczeniu składek na ZUS i podatek.
Analizowany przepis w praktyce rodzi jednak pewne wątpliwości z uwagi na brak wyraźnego wskazania jego adresata. W omawianym przepisie mowa jest o ograniczeniu egzekucji do wszystkich świadczeń powtarzających się, a więc świadczeń z tytułu zawartych przez dłużnika umów cywilnoprawnych, np. zlecenia, dzieła, których celem jest zapewnienie utrzymania albo stanowiących jedyne źródło dochodu dłużnika będącego osobą fizyczną. Ustawodawca wskazał w tymże paragrafie dwie dodatkowe przesłanki, których spełnienie powoduje zastosowanie ograniczeń wynikających z Kodeksu pracy, pomimo że nie mamy tu do czynienia ze stosunkiem pracy, ale stosunkiem cywilnoprawnym o charakterze stosunku pracy.
Po pierwsze, otrzymywanie przez dłużnika świadczenia powtarzającego się musi mieć na celu jego utrzymanie. Po drugie, wprowadzona została także dodatkowa przesłanka, że wypłacane świadczenie ma pozostać jedynym źródłem dochodu. Przesłanki wskazane w przepisie powinny zostać spełnione łącznie. Ustawodawca nie wskazał, czy przesłanka ta powinna opierać się jedynie na oświadczeniu dłużnika, czy powinna zostać przez niego udowodniona, a także komu powinno zostać złożone oświadczenie – pracodawcy czy też komornikowi. Z praktycznego punktu widzenia odpowiedzialny za realizację zajęcia jest pracodawca i to on składa oświadczenie dotyczące m.in. warunków zatrudnienia dłużnika.
Wobec powyższego stosowne oświadczenie dłużnika powinno zostać złożone pracodawcy, a ten powinien poinformować komornika o jego złożeniu. Jeżeli w toku postępowania egzekucyjnego komornik uzyska informację, iż złożone przez dłużnika oświadczenie pozostaje niezgodne z prawdą, wezwie trzeciodłużnika do realizacji zajęcia zgodnie z przepisami regulującymi dany sposób egzekucji. Dlatego też kontahent dłużnika powinien podjąć w tym zakresie odpowiednie działania.
Zajęcie komornicze w przypadku pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę
Pani Marta pracuje na pełny etat w firmie budowlanej jako księgowa. Z powodu zaległych kredytów bankowych komornik wszczął wobec niej postępowanie egzekucyjne. W tej sytuacji, mimo zajęcia komorniczego, przepisy Kodeksu pracy gwarantują jej ochronę minimalnego wynagrodzenia. W praktyce oznacza to, że komornik nie może zająć całości jej pensji. Po odliczeniu zaliczek na podatek dochodowy i składek ZUS Marta zachowuje kwotę równą minimalnemu wynagrodzeniu, co zapewnia jej środki na podstawowe potrzeby życiowe.
Zajęcie komornicze u osoby prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą
Pan Jan prowadził jednoosobową działalność gospodarczą jako elektryk i regularnie wystawiał faktury dla swojego kontrahenta, firmy remontowej. Nie otrzymywał dochodów z tytułu innych umów. Gdy komornik wszczął postępowanie egzekucyjne, firma remontowa, czyli jego kontrahent, została poinformowana o obowiązku przekazania części wynagrodzenia komornikowi. Ponieważ Jan spełniał warunki wynikające z Kodeksu pracy (jego wynagrodzenie jest powtarzalne i jedyne), kontrahent mógł potrącić tylko 50% wynagrodzenia z faktury, a nie całą kwotę.
Zajęcie komornicze przy umowie-zleceniu
Pani Karolina wykonuje zlecenia dla kilku różnych firm jako copywriter. Gdy z powodu zadłużenia przeciwko niej wszczęto postępowanie egzekucyjne, jej zleceniodawcy zostali zobowiązani do przekazania części wynagrodzenia komornikowi. Ze względu na to, że jej dochody ze zleceń są jej jedynym źródłem utrzymania, może ona liczyć na ochronę, która pozwala jej zachować przynajmniej część wynagrodzenia. W tej sytuacji Karolina powinna skontaktować się z komornikiem, aby upewnić się, że potrącenia nie przekraczają dopuszczalnych limitów.
Tekst omawia zasady egzekucji komorniczej dotyczące umowy o współpracę (B2B) oraz umowy o pracę. W przypadku umowy o pracę dłużnik ma prawo do minimalnego wynagrodzenia niezależnie od zajęcia komorniczego. W odniesieniu do umowy B2B, jeśli osoba prowadząca działalność gospodarczą otrzymuje świadczenie, które jest jej jedynym źródłem dochodu, egzekucja powinna być prowadzona zgodnie z zasadami przedstawionymi w Kodeksie pracy, czyli z uwzględnieniem określonych ograniczeń. W praktyce może pojawić się problem z określeniem, które przepisy mają zastosowanie, oraz jak dłużnik powinien udowodnić swoją sytuację finansową.
Masz wątpliwości dotyczące zajęcia komorniczego? Skontaktuj się z nami! Nasi eksperci pomogą Ci zrozumieć, jakie prawa przysługują Ci jako dłużnikowi. Już dziś napisz do nas, aby uzyskać profesjonalną pomoc.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
