Autor: Michał Berliński
Rok temu udzieliłem pożyczki i zawarłem umowę na 14 tys. zł. Umowy nie zabezpieczyłem deklaracją ani wekslem. Obawiam się, że dłużnik (członek rodziny) nie spłaci tego długu. Czy obecnie, czyli po udzieleniu pożyczki, możliwe jest jakieś zabezpieczenie tej umowy pożyczki?
Problem, który Pan opisuje, spotyka wiele osób i jest kwestią problematyczną. Rozumiem, że udzielił Pan pożyczki, jednak do dnia dzisiejszego nie otrzymał Pan zwrotu i na tę chwilę na ten zwrot się nie zanosi? W jakiej formie została zawarta przedmiotowa umowa pożyczki? Czy umowa pożyczki została zawarta w formie pisemnej czy tylko ustnej?
Z tego, co rozumiem, umowa jest ustna (?). Jeśli tak, to mamy pewien problem. Zgodnie z art. 720 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.
§ 2. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej”.
Należy wskazać, że nie sporządzenie umowy pożyczki w formie pisemnej może rodzić dla Pana pewne negatywne skutki. Zgodnie z treścią przywołanego przepisu pożyczka na kwotę wyższą niż 1000 zł powinna zostać stwierdzona na piśmie. Pożyczka, której Pan udzielił, jest jak najbardziej ważna i skuteczna względem dłużnika, jednakże skutkiem niedochowania formy pisemnej mogą być ograniczenia dowodowe, których nie będzie mógł Pan podnosić w toku postępowania. Przede wszystkim w toku rozprawy przed sądem nie będzie dopuszczalny dowód z przesłuchania stron ani z przesłuchania świadków na fakt i okoliczności zawarcia tejże umowy. Będzie to możliwe jedynie w dwóch przypadkach. W pierwszym przypadku będzie to wyrażenie na to zgody przez obie strony, a w zasadzie przez drugą stronę.
Sądy w różny sposób podchodzą do interpretowania sytuacji, w których – mimo braku dowodu na piśmie – dopuszczalne jest przeprowadzenie dowodu na okoliczność zawarcia umowy. Sąd z uwagi na ważne okoliczności, często wyrażają zgodę na dopuszczenie dowodów z przesłuchania stron lub świadków.
Drugim przypadkiem będzie sytuacja, w której fakt dokonania tejże czynności zostanie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Te kwestie reguluje art. 74 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.
§ 2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.
§ 3. Przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami”.
Zgoda, o której mowa w powyższym przepisie, może być wyrażona w dowolnej formie, nawet w sposób dorozumiany. Istnieje więc szansa na to, że Pana dłużnik w toku postępowania przed sądem nie zgłosi swojego sprzeciwu na przesłuchanie stron lub świadków – a wtedy sąd przyjmie, że zgoda na to została przez nich wyrażona.
W sytuacji, gdyby nie udało się Panu doprowadzić do przesłuchania stron lub świadków, będzie mógł Pan posłużyć się dowodem z pisma, którym mogą być różne dokumenty.
W Pana sytuacji nie wiem, czy posiada Pan na to jakikolwiek dokument. W podobnej sprawie kilkukrotnie wypowiadał się Sąd Najwyższy, np. Wyrok Sądu Najwyższego z 18.05.1979 roku o sygnaturze akt III CRN 287/78 oraz inne, m.in. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 marca 2018 r. o sygnaturze I ACa 1241/17. Sąd Apelacyjny wskazywał, że: „Początkiem dowodu na piśmie, czyli dokumentem wykazującym, iż czynność została dokonana, może być każdy dokument, którego treść bezpośrednio lub pośrednio wskazuje na fakt dokonania czynności. Nie jest konieczne, aby pismo to pochodziło od strony, przeciwko której taki dowód będzie prowadzony, ani też aby było podpisane przez jedną ze stron. Może to być dokument prywatny albo urzędowy, wystarczy list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, telefaksowy, telegram itp.”
Mając na uwadze powyższe, potwierdzenie dokonania przelewu może również zostać uznane za dowód i stanowić podstawę do wytoczenia powództwa przeciwko Pana dłużnikom. Pomóc w tej sytuacji mogą również takie dowody jak SMS-y, e-maile i inna wymiana korespondencji, a gdyby dłużnik w tych kontaktach uznawał pożyczkę, byłoby to zdecydowanie pomocne przed sądem.
Powyżej przedstawiłem stan dla ewentualnej pożyczki udzielonej w formie ustnej, jeśli zaś sporządził Pan umowę pisemną, będzie łatwiej. W tym przypadku są dwie drogi – albo wystąpienie do sądu o zasądzenie tej należności z umowy pożyczki, albo według mnie jedną z najlepszych opcji jest umowa pożyczki w formie aktu notarialnego, w którym dłużnik dobrowolnie poddaje się egzekucji, a ta może być dodatkowo zabezpieczona wekslem.
W przypadku, gdy zdecydowałby się Pan na akt notarialny, nie musi Pan sporządzać teraz nowej umowy, wystarczy w zasadzie, że otrzyma Pan oświadczenie dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, a wtedy aby spróbować tę należność wyegzekwować wystarczy tylko wystąpić do sądu o nadanie aktowi klauzuli wykonalności — co diametralnie przyśpiesza całą sprawę i nie kończy się przeprowadzeniem rozprawy. Przy sądzie, który działa bez większych zarzutów, klauzula może być wydana nawet w trzy dni od złożenia wniosku, jednak najczęściej trwa to około miesiąca. Weksel jak i sama umowa nie jest żadnym zabezpieczeniem dla Pana, bowiem jeśli dłużnik nie ma żadnego majątku, to ani weksel, ani umowa nic nie da.
Proponowałbym dla Pana jednak zabezpieczyć się np. poprzez sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego, poddanie się przez dłużnika egzekucji oraz zabezpieczenie należności poprzez wpis w hipotekę nieruchomości. To w przypadku popadnięcia dłużnika w kłopoty daje Panu pewną gwarancję zabezpieczenia, o ile na hipotekach nie ma oczywiście innych wpisów. Jeśli kwota jest większa, istnieje nawet możliwość zabezpieczenia się poprzez umowę przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, która również winna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Istnieje jeszcze możliwość zabezpieczenia się na ruchomościach, np. samochodzie czy jakiejś maszynie rolniczej poprzez ustanowienie zastawu. To są prawdziwe możliwości zabezpieczenia umowy pożyczki – weksel zaś w przypadku braku majątku dłużnika nic nie znaczy, tym bardziej, że dziś dłużnik może mieć majątek, zaś jutro już nie, a weksel nie zabezpieczy Pańskich pieniędzy.
Aby sprawę skierować do komornika, trzeba mieć oczywiście tytuł wykonawczy. Komornik prowadzi swoje postępowania egzekucyjne w oparciu o tytuł wykonawczy. Tytułem wykonawczym zaś jest m.in. wyrok sądu, nakaz zapłaty, nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, który został przez sąd zaopatrzony w klauzulę wykonalności celem skierowania egzekucji świadczenia do organu egzekucyjnego, jakim jest komornik. Dodatkowo, zgodnie z art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego „tytułem wykonawczym może być również akt notarialny, w którym to dłużnik dobrowolnie poddał się egzekucji.
4) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;
5) akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy w akcie wskazano zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
6) akt notarialny określony w pkt 4 lub 5, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu w celu zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi”.
A wtedy wystarczy nadać klauzulę wykonalności i sprawę skierować do egzekucji.
Jeśli chciałbym Pan rozpocząć procedurę odzyskiwania należności z zawartej przez Pana umowy, należy wysłać na adres Pana dłużnik przedsądowe wezwania do zapłaty. W przedmiotowym wezwaniu należy dokładnie wskazać kwotę, odsetki oraz datę udzielenia pożyczki. W wezwaniu koniecznie musi Pan określić również termin na zwrot dokonanej pożyczki, standardowo powinno być to 7 dni od daty otrzymania wezwania oraz wskazać konto bankowe, na które należy wpłacić daną kwotę. Skierowanie przez Pana sprawy do sądu spowoduje dodatkowe koszty, które w konsekwencji będą obciążały dłużnika o czym warto również wspomnieć w wezwaniu.
Dopiero w przypadku, gdy dłużnik nie wpłaci w zakreślonym terminie środków na wskazane konto, wpłaci je w niepełnej wysokości lub pozostawi wezwanie bez odpowiedzi – wtedy będzie mógł Pan skierować sprawę do sądu. W sądzie należy złożyć pozew o zapłatę. W uzasadnieniu musi Pan przytoczyć wszystkie okoliczności zawarcia umowy. Należy także od razu, pod rygorem ich pominięcia, wskazać wszystkie dowody, które mogą potwierdzić zawarcie umowy pożyczki, czyli wszystko to, o czym pisaliśmy powyżej.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
