• Data: 2024-06-29 Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Od 2 miesięcy jestem żonaty. Po ślubie udało mi się już kupić auto i planuję wkrótce zakup garażu. Wszystko to jest i będzie kupowane z mojego prywatnego majątku i chciałbym ten majątek na wszelki wypadek jakoś zabezpieczyć. Po prostu biorę pod uwagę zdarzenia losowe, nieprzewidziane problemy, np. zajęcie majątku żony przez komornika, albo rozwód. Chciałbym, aby wtedy nie było wątpliwości, do kogo należy dana rzecz. Żona na razie nie chce słyszeć o typowej rozdzielności majątkowej, dlatego szukam innych rozwiązań. Zastanawiałem się na przykład nad zapisem przy umowie kupna garażu, że zakup następuje z prywatnego majątku, a żona zrzeka się roszczeń co do garażu. Proszę zatem o poradę, jakie rozwiązania tutaj zastosować, aby zabezpieczyć majątek prywatny na wypadek problemów finansowych.
W pierwszej kolejności warto, aby zapoznał się Pan z przepisami, które obowiązują w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej. Podstawą prawną do udzielenia odpowiedzi na Pańskie pytania jest ustawa z dnia ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359; dalej „K.r.o.”). Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Nadto w oparciu o § 2: „Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).”.
Warto w kontekście Pana zapytania wskazać, że zgodnie z art. 33 K.r.o.: „Do majątku osobistego każdego z małżonków należą:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3)prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
W kontekście Pana zapytania należy przeanalizować regulacje dotyczącą pkt. 10 – fachowo nazywa się to surogacją. Celem surogacji jest zachowanie w stanie nienaruszonym danej masy majątkowej. Podobnie definiuje surogację doktryna, która nie ogranicza samego pojęcia wyłącznie do małżeńskiego prawa majątkowego. Według A. Woltera, J. Ignatowicza i K. Stefaniuka, zasada surogacji przy istnieniu majątku odrębnego polega na tym, że: „w miejsce tego, co z danej masy wyszło, wchodzi to, co zostało w zamian uzyskane” (zob. A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne – zarys części ogólnej, Warszawa 2001, s. 249). Aktualnie obowiązujące przepisy wprowadziły zasadę tzw. surogacji zupełnej, która oznacza, że w skład majątku osobistego wchodzą przedmioty nabyte w zamian za każdy składnik majątku osobistego, czyli w zamian za składniki wskazane w art. 33 pkt. 1-9 K.r.o.
Warto w tym kontekście odwołać się do uchwały z dnia 19 sierpnia 2009 r., sygn. akt. III CZP 53/09, w której Sąd Najwyższy podkreślił, że: „celem surogacji przewidzianej w powołanym przepisie jest zachowanie wartości majątku odrębnego, mimo zmiany jego poszczególnych składników”. Podobny cel wskazuje doktryna. Wejście prawa nabytego w zamian za jakieś inne prawo wchodzące w skład majątku odrębnego wynika, zdaniem Z. Radwańskiego, z domniemania racjonalności ustawodawcy, który „dąży do zapewnienia trwałości ustanowionych przez siebie odrębnych mas majątkowych”, tak jak ma to miejsce np. w przypadku majątków osobistych małżonków – art. 33 pkt. 10 K.r.o. (zob. Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 141). A zatem w ustroju ustawowym nie powinna się zmieniać wartość majątku osobistego. Wyłączenie zasady surogacji jest możliwe wyłącznie w intercyzie, czyli umowie majątkowej małżonków rozszerzającej ustrój wspólności majątkowej.
Warto odnieść się również do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r. sygn. akt. V CKN 50/00, w którym sąd wskazał, że surogacja musi spełnić dwa wymagania: „po pierwsze, aby jedno i to samo zdarzenie spowodowało wyjście określonego przedmiotu z majątku odrębnego i nabycie innego przedmiotu majątkowego, oraz po drugie, aby przedmiot nabyty był uzyskany także w sensie ekonomicznym kosztem majątku odrębnego”. Dlatego też, jak podkreślił SN w orzeczeniu z 18.10.1961 r., IV CR 957/60 LEX nr 106398: „Surogacja nie zachodzi wówczas, gdy przedmiot stanowiący odrębną własność małżonka został zużyty, skonsumowany itp. bądź sprzedany, uzyskane pieniądze zużyte, a nowy przedmiot tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu gospodarczym został następnie zakupiony za pieniądze pochodzące z bieżących dochodów małżonka”. Co więcej, z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że nabycie określonych przedmiotów majątkowych z majątku osobistego małżonka musi wynikać wyraźnie nie tylko z oświadczenia tego małżonka, ale przede wszystkim z całokształtu okoliczności tego nabycia (por. wyrok SN z 9.01.2001 r., II CKN 1194/00 LEX nr 52375; postanowienie SN z 6.02.2003 r., IV CKN 1721/00 LEX nr 78276; wyrok SN z 27.11.2007 r., IV CSK 258/07 LEX nr 492180).
Istotne jest to, aby zawsze był Pan w stanie wykazać, że nabycie danego składnika majątku nastąpiło z majątku prywatnego do majątku prywatnego, np. darowizna od rodziny. Nie wiem, w jaki sposób została skonstruowana umowa sprzedaży samochodu, natomiast przy kupnie garażu, co nastąpi zapewne w formie aktu notarialnego, warto, aby wskazał Pan w jego treści, że nabywa ten przedmiot majątkowy z majątku osobistego do majątku osobistego. Małżonka powinna stawić się z Panem w kancelarii notarialnej i to potwierdzić.
Niestety, z punktu widzenia skuteczności oświadczenie małżonki o zrzeczeniu się praw nie byłoby, moim zdaniem, skuteczne, gdyż można by to wykorzystać jako oświadczenie zmierzające do pokrzywdzenia wierzycieli, a zatem łatwe do podważenia.
Istotny z punktu widzenia zapytania jest przepis art. 35 K.r.o., który stanowi, że w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Do czasu prawomocnego zakończenia sprawy o rozwód lub też wydania wcześniejszego rozstrzygnięcia o ustanowienie rozdzielności majątkowej małżeńskiej cały czas istnieje wspólność majątkowa małżeńska.
Zatem albo mamy majątek wspólny, albo mamy rozdzielność majątkową małżeńską. Natomiast w przypadku rozdzielności majątkowej małżeńskiej i zakupach jakiś przedmiotów warto wskazać, że płacą Państwo po 50%, macie zatem po 50% własności danej rzeczy.
Zakup samochodu z majątku osobistego
Pan Adam, dwa miesiące po ślubie, zdecydował się na zakup nowego samochodu za oszczędności zgromadzone przed zawarciem małżeństwa. Aby zabezpieczyć się przed ewentualnymi roszczeniami, w umowie sprzedaży wyraźnie zaznaczył, że samochód został nabyty z jego majątku osobistego. Do umowy dołączył również wyciągi z konta, potwierdzające, że pieniądze na zakup pochodziły z oszczędności zgromadzonych przed ślubem. W ten sposób, w przypadku jakichkolwiek problemów finansowych w małżeństwie, samochód jest chroniony jako jego majątek osobisty.
Zakup garażu z zastrzeżeniem majątku osobistego
Pani Joanna, obawiając się przyszłych problemów finansowych, postanowiła zakupić garaż za pieniądze pochodzące z darowizny od rodziców. Przy sporządzaniu aktu notarialnego, notariusz zawarł klauzulę, że zakup garażu następuje z jej majątku osobistego, co zostało potwierdzone podpisem jej męża. Dzięki temu, w przypadku rozwodu lub zajęcia majątku przez komornika, garaż pozostanie jej własnością i nie będzie wchodził w skład majątku wspólnego.
Remont mieszkania z pieniędzy z odszkodowania
Pan Michał otrzymał odszkodowanie za uszkodzenie ciała, które postanowił przeznaczyć na remont mieszkania, będącego jego własnością jeszcze przed ślubem. Aby zabezpieczyć swoje prawa, Michał zachował wszystkie faktury i rachunki, które jasno wskazywały, że koszty remontu zostały pokryte z jego odszkodowania. W razie ewentualnych problemów finansowych w małżeństwie, może udokumentować, że nakłady na remont pochodzą z jego majątku osobistego, co chroni jego prawa do mieszkania.
Zabezpieczenie majątku osobistego w małżeństwie jest kluczowe w kontekście ewentualnych problemów finansowych czy rozwodu. Poprzez odpowiednie dokumentowanie nabyć i uwzględnianie zapisów w umowach, można skutecznie chronić prywatny majątek przed roszczeniami. Pamiętajmy, że precyzyjna dokumentacja i świadomość prawna to podstawowe narzędzia w ochronie osobistego majątku.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz przygotowanie niezbędnych pism, aby skutecznie zabezpieczyć Twój majątek osobisty w małżeństwie. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać kompleksową pomoc prawną dostosowaną do Twojej sytuacji. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 sierpnia 2009 r., sygn. akt. III CZP 53/09
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r. sygn. akt. V CKN 50/00
4. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1961 r., IV CR 957/60
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 r., II CKN 1194/00
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
