• Data: 2024-01-07 Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Kwestia terminu przedawnienia czesnego za studia jest zagadnieniem skomplikowanym, budzącym liczne kontrowersje. Przez lata w Polsce trwał spór dotyczący tego, czy w przypadku roszczeń związanych z czesnym za studia należy stosować trzyletni, czy może dziesięcioletni termin przedawnienia, a czasem pojawiała się również kwestia dwuletniego terminu. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym, wraz z nowelizacją z 2014 roku, wprowadziła istotne zmiany w tym zakresie, określając trzyletni termin przedawnienia roszczeń z umów o warunkach odpłatności za studia. Jednakże interpretacja tych przepisów nie jest jednoznaczna, co doprowadziło do rozbieżności w orzecznictwie sądowym. W artykule omówimy zarówno historyczne uwarunkowania tych regulacji, jak i ich aktualne konsekwencje prawne, rzucając światło na problematykę przedawnienia roszczeń związanych z opłatami za studia.
Pan Michał otrzymał wezwanie do zapłaty czesnego z wyższej szkoły, z której został skreślony z listy uczniów 10 maja 2017 roku. Wezwanie do zapłaty (były to opłaty miesięczne) obejmuje okres od 15 maja 2015 r. do 15 lutego 2017 roku, do szkoły uczęszczał od 2013 roku. Pyta, czy w jego przypadku nie doszło jeszcze do przedawnienia roszczeń z tytułu zaległych opłat za studia.
Problem terminu przedawnienia czesnego za studia pozostawał przez wiele lat nierozwiązywalny, zresztą spory dotyczące tego, czy pod uwagę należy brać termin 3-letni, czy 10-letni (a nawet wynikła kwestia terminu 2-letniego), trwają do dzisiaj.
Przepis art. 160 a ust. 7 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r. wprowadzony nowelizacją ustawy, dokonaną na mocy przepisów ustawy z dnia 11 lipca 2014 r., która weszła w życie 1 października 2014 r. stanowi, że „roszczenia wynikające z umowy (w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjnej) przedawniają się z upływem trzech lat”.
Zgodnie natomiast z art. 32 ustawy nowelizującej „do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, o których mowa w art. 99 ust. 1 ustawy, o której mowa w art. 1, zawartych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepis art. 160a ust. 7 ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą”.
Przepis ten wprowadził chaos w orzecznictwie, ponieważ do 1 października 2014 r. ustawa nie normowała terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umowy zawieranej między uczelnią a studentem, w orzecznictwie stosowano trzy terminy przedawnienia:
Zobacz też: Wezwanie do zapłaty abonamentu RTV odwołanie wzór
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 października 2015 r. (sygn. akt III CZP 67/15) uznał, że „do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 u.p.s.w. w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 roku, w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej z 11 lipca 2014 roku (czyli przed 1 października 2014 r.), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 K.c, z tego względu, że roszczenie o zapłatę czesnego nie jest roszczeniem wynikającym z prowadzonej przez uczelnię działalności gospodarczej, a zatem nie ma do niego zastosowania trzyletni termin przedawnienia. A to dlatego, że – jak wskazuje art. 106 u.p.s.w. – prowadzenie przez uczelnię działalności dydaktycznej, naukowej, badawczej, doświadczalnej, artystycznej, sportowej, rehabilitacyjnej lub diagnostycznej nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej”. SN stwierdził też, że ewentualna ratalna zapłata czesnego nie przesądza o okresowym charakterze tego świadczenia.
Z kolei odmienne jest orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 12 kwietnia 2016 r. (sygn. akt II Ca 68/16). Sąd uznał, iż „roszczenie o opłatę za studia określoną w umowie między studentem a uczelnią zawartej przed 1 października 2014 r. przedawnia się z upływem 3 lat, gdyż związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej”. Sad ten wyraził pogląd, że „niewątpliwie czesne nie jest świadczeniem okresowym, z umowy wynika bowiem, że zostało określone jako świadczenie jednorazowo, a jedynie jego płatność została rozłożona na raty. Natomiast, o ile można znaleźć argumenty za uznaniem, że umowa o odpłatne kształcenie jest kompleksowo uregulowana w u.p.s.w., o tyle nie sposób przyjąć, by odpłatne świadczenie przez szkołę wyższą usług dydaktycznych nie było działalnością gospodarczą” – stwierdził Sąd.
W czym problem, jeżeli przepis art. 32 ustawy nowelizującej wprowadził 3-letni okres przedawnienia? Problem jest w tym, że przed wejściem w życie nowelizacji obowiązywał 10-letni okres przedawnienia, a jego skrócenie do lat 3 może naruszać zasadę lex retro non agit (z łac. prawo nie działa wstecz).
Kwestia ta była też przedmiotem obrad Trybunału Konstytucyjnego, który w postanowieniu z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt SK 17/15, stwierdził:
„W ostatnim czasie można dostrzec, że część sądów powszechnych – odwołując się do argumentacji i intencji Sądu Najwyższego zawartych w uchwale z 21 października 2015 r. – stara się nadawać przepisom p.s.w. takie znaczenie, które wyłączałoby potencjalny retroaktywny skutek zaskarżonego przepisu. Sądy te przyjmują m.in., że art. 32 ustawy nowelizującej, »nie reguluje wyczerpująco kwestii przedawnienia roszczeń powstałych i wymagalnych przed wejściem w życie nowego prawa. Ustanawia jedynie zasadę stosowania 3-letniego terminu przedawnienia roszczeń wynikających z umów zawartych przed jej wejściem w życie. Prawidłowa wykładnia tego przepisu prowadząca do sytuacji, w której nie dojdzie do złamania zasady niedziałania prawa wstecz, wynikającej z art. 2 Konstytucji RP i art. 3 kc, wymaga przyjęcia, że termin przedawnienia upływa po 10 latach od daty wymagalności roszczenia pod warunkiem jednak, że jego koniec przypada przed dniem wejścia w życie art. 32 ustawy zmieniającej lub w okresie 3 lat od tego dnia. Jeśli zaś upływ wspomnianego 10-letniego terminu przypadałby po upływie 3 lat od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, do przedawnienia dojdzie z uwzględnieniem tego skróconego obecnie terminu liczonego od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. tj. od dnia 1 października 2014 r. Mówiąc inaczej, art. 32 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw oznacza, że wybór odpowiedniego terminu przedawnienia: trzyletniego (liczonego od dnia 1 października 2014 roku) lub dziesięcioletniego (liczonego od daty wymagalności) – zależy od tego, który z nich upłynie wcześniej. Za takim stanowiskiem przemawia stosowany w drodze analogii przepis art. XXXV pkt 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U.1964.16.94). Poza tym każda inna wykładnia art. 32 prowadziłaby do wniosków sprzecznych z powołaną zasadą lex retro non agit« (wyrok Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 10 marca 2016 r., sygn. akt III Ca 28/16; podobnie wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z 23 marca 2016 r., sygn. akt III Ca 211/16)”.
Mając na uwadze powyższe, należy podzielić pogląd TK oraz literalne brzmienie przepisów ustaw. Tak więc obowiązuje trzyletni termin przedawnienia roszczeń, także dotyczący roszczeń z umów określających warunki odpłatności za studia, które zostały zawarte przed dniem 1 października 2014 r. na podstawie przepisów obowiązujących do tego czasu.
Należy więc uznać za przedawnione roszczenia z terminem wymagalności przypadającym od dnia 15 maja 2020 r. do 15 stycznia 2021 r. Późniejsze roszczenia za okres od 15 lutego 2021 r. do 15 lutego 2022 r. nie uległy jeszcze przedawnieniu. Pan Michał powinien odpowiedzieć na wezwanie, w którym podniesie zarzut przedawnienia.
Przypadek studenta Marcina
Marcin ukończył studia w 2012 roku, ale z różnych powodów nie uregulował ostatniej raty czesnego. Uczelnia przypomniała mu o długu dopiero w 2018 roku, powołując się na dziesięcioletni termin przedawnienia. Marcin, zaniepokojony, skonsultował się z prawnikiem, który wskazał, że zgodnie z nowelizacją ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, roszczenie uczelni mogło ulec przedawnieniu już po trzech latach, co w przypadku Marcina miało miejsce w 2015 roku.
Sytuacja absolwentki Kasi
Kasia, absolwentka uniwersytetu, została poproszona o zapłatę zaległego czesnego z 2014 roku. Uczelnia opierała swoje roszczenie na 10-letnim terminie przedawnienia. Kasia, nieświadoma zmiany przepisów, była przekonana, że jej dług przedawnił się po 10 latach. Dopiero konsultacje prawne wyjaśniły jej, że zmiana ustawy skróciła termin przedawnienia do trzech lat, co oznaczało, że roszczenie uczelni było już przedawnione.
Dylemat absolwenta Jacka
Jacek, który ukończył studia w 2013 roku, otrzymał wezwanie do zapłaty zaległego czesnego w 2016 roku. Zdziwiony, skontaktował się z prawnikiem, aby dowiedzieć się, czy powinien zapłacić, czy też roszczenie uległo przedawnieniu. Jego sytuacja była skomplikowana, ponieważ termin przedawnienia mógł być liczony zarówno od dnia wymagalności roszczenia, jak i od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy. W tym przypadku interpretacja przepisów była kluczowa do ustalenia, czy roszczenie uczelni przedawniło się po trzech czy dziesięciu latach.
Kwestia terminu przedawnienia roszczeń z tytułu czesnego za studia w Polsce jest złożona i wymaga indywidualnej analizy każdego przypadku. Zmiana przepisów w 2014 roku, wprowadzająca trzyletni termin przedawnienia, znacząco wpłynęła na orzecznictwo i praktykę prawną. Ważne jest, aby zarówno absolwenci, jak i uczelnie wyższe, byli świadomi obowiązujących regulacji oraz możliwych konsekwencji prawnych związanych z przedawnieniem roszczeń, co pozwala uniknąć nieporozumień i konfliktów prawnych.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące przedawnienia czesnego za studia lub innych zagadnień prawniczych związanych z edukacją, skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online. Nasi doświadczeni prawnicy oferują również profesjonalne przygotowanie pism prawnych, dopasowanych do Twoich indywidualnych potrzeb i sytuacji. Zapraszamy do kontaktu poprzez formularz umieszczony pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce - Dz.U. 2018 poz. 1668
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2015 r., sygn. akt III CZP 67/15
4. Orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 12 kwietnia 2016 r., sygn. akt II Ca 68/16
5. Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt SK 17/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
