Upadłość konsumencka dłużnika a możliwości odzyskania należności

Spis wierzycieli po upadłości firmy

W razie wniosku o upadłość – Pana wierzytelność będzie wskazana w spisie wierzycieli. W spisie wierzycieli wskazuje się m.in. wysokość zobowiązania oraz termin zapłaty. Przy czym termin zapłaty może wynikać z umowy (np. termin zapłaty raty kredytu, termin spłaty pożyczki). Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 Kodeksu cywilnego), np. termin wynikający z wezwania do zapłaty zawarty w wypowiedzeniu umowy.

Co do zasady: wskazuje się dług w wysokości głównej z pierwotną datą zapłaty. Nie wymagalności. Wymagalność długu następuje w dniu następnym po dniu zapłaty. Od dnia wymagalności wierzyciel nabywa prawa do odsetek.

Wyjątkiem byłaby sytuacji, gdy wierzyciel:

1. przesunął termin zapłaty lub

2. umorzył część długu.

W takich przypadkach zmienia się data wymagalności lub wysokość długu albo obydwa te elementy.

Upadłość konsumencka nie prowadzi do automatycznego anulowania długów konsumenta – w realiach konkretnej sprawy upadłościowej może jednak do tego dojść. Zadłużony konsument musi spełniać warunki określone przez Prawo upadłościowe.

Długi po ogłoszeniu upadłości

Po ogłoszeniu upadłości – majątek upadłego służy spłaceniu wierzycieli oraz pokryciu kosztów postępowania o upadłość konsumencką. Na tym polega najbardziej podstawowy mechanizm oddłużenia. Jest on dostępny dla upadłego konsumenta. Po ogłoszeniu upadłości zawsze dąży się do spłaty wierzycieli – na tyle, na ile to możliwe. To reguła. Wyjątkiem od niej jest umorzenie, czyli anulowanie długów konsumenta. Jak każdy wyjątek w prawie, także ten może można zastosować pod pewnymi warunkami.

Zgodnie z Prawem upadłościowym sąd umarza zobowiązania upadłego, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że jest on trwale niezdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. To rozwiązanie stosuje się rzadko.

Umorzenie bez konieczności dokonywania spłat wobec wierzycieli uzyskują emeryci, którzy prowadzą gospodarstwo domowe samodzielnie i uzyskują świadczenia emerytalne zbliżone do najniższych.

Sąd upadłościowy może też warunkowo umorzyć zobowiązania konsumenta. Będzie to miało miejsce, gdy sąd stwierdzi, że obecnie upadły konsument nie jest stanie dokonywać spłat, ale w ciągu pięciu lat może się to zmienić (bo np. znajdzie lub zmieni pracę). Dopiero wówczas sąd ustali plan spłaty wierzycieli, opierając się na nowych możliwościach finansowych dłużnika. Warunkowe umorzenie zobowiązań w upadłości konsumenckiej jest szansą na złapanie oddechu i zastanowienie się, co dalej.

Likwidacja majątku przez syndyka

W standardowej upadłości konsumenckiej spłatą wierzycieli zajmuje się syndyk masy upadłości. O tym, jaka kwota przypada poszczególnym wierzycielom, decyduje plan spłaty wierzycieli. Syndyk masy upadłości sporządza jedynie projekt tego dokumentu. Zatwierdza go sąd upadłościowy. Dopiero po tym, gdy to zatwierdzenie uprawomocni się, syndyk może przystąpić do realizacji planu spłaty.

Wykonanie planu spłaty w upadłości konsumenckiej oznacza oddłużenie konsumenta, czyli osiągnięcie najważniejszego celu upadłości konsumenckiej. To z kolei raz na zawsze rozwiązuje problem zadłużenia, w tym również egzekucji komorniczej i wynikającego z niej ogromnego stresu. Ale nie rozwiązuje problemu wierzycieli. Mogą zostać z częścią wierzytelności bez zaspokojenia.

UWAGA:

1. Generalnie zasadą jest, że wszczęte przed ogłoszeniem upadłości postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości z dniem ogłoszenia upadłości ulegają zawieszeniu z mocy prawa.

2. Jeśli natomiast postanowienie o ogłoszeniu upadłości stanie się prawomocne, postępowania egzekucyjne są z mocy samego prawa umarzane, co oznacza, że egzekucja nie będzie się już toczyła, a w trakcie postępowania upadłościowego nie będzie można wszcząć nowej.

3. A jeśli komornikowi udało się już uzyskać w egzekucji jakieś sumy, to po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości musi je wydać syndykowi.

Skoro doszło już do ogłoszenia upadłości, to majątek upadłego powinien zostać zlikwidowany przez syndyka, a uzyskane w ten sposób środki podzielone pomiędzy wszystkich wierzycieli dłużnika. Postępowanie upadłościowe jest dlatego określane egzekucją uniwersalną w przeciwieństwie do postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika, gdzie zaspokajany jest tylko wierzyciel, który prowadzi egzekucję (tzw. egzekucja syngularna).

Plan spłaty i umorzenie

Według zasad ogólnych Prawa upadłościowego:

„Art. 368. 1. Sąd po wykonaniu ostatecznego planu podziału stwierdza zakończenie postępowania upadłościowego.

2. Sąd stwierdza zakończenie postępowania także wtedy, gdy w toku postępowania wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni.

Art. 369. 1. W terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego upadły będący osobą fizyczną może złożyć wniosek o ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym”.

Ustalenie planu spłaty wierzycieli kończy postępowanie upadłościowe, lecz nie kończy procedury oddłużeniowej. Przed upadłym pozostaje ostatni już krok do oddłużenia, czyli wykonanie planu spłaty.

Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli.

Należy podkreślić, że po wydaniu wskazanego powyżej postanowienia przez sąd, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli z wyjątkiem określonych wierzytelności, które dokładnie zostaną opisane poniżej.

Umorzenie zobowiązań

Umorzeniu podlegają wszystkie zobowiązania, bez względu na źródło ich powstania – zarówno o charakterze prywatnoprawnym, jak i publicznoprawnym. Trzeba jednak dodać, że w przypadku, gdy upadły umyślnie zataił wierzytelności, nie podlegają one umorzeniu, chyba że wierzyciel wziął udział w postępowaniu upadłościowym.

Wyróżnić można pewną kategorię zobowiązań, które nie podlegają umorzeniu – są to zobowiązania:

1. o charakterze alimentacyjnym,

2. wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci,

3. do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,

4. do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie,

5. do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem,

6. umyślnie nieujawnione przez upadłego, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu,

7. powstałe po dniu ogłoszenia upadłości.

Z prawa upadłościowego:

„Art. 370f. 1. Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego, o których mowa w art. 369 ust. 1, niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli. (…)”

Po wydaniu postanowienia o stwierdzeniu wykonania planu spłaty i umorzeniu zobowiązań upadłego, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności wynikających z zobowiązań upadłego, o których mowa w art. 369 ust. 1 (pozostałej części zobowiązań, które nie zostały zaspokojone w postępowaniu upadłościowym), z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa wyżej.

Według zasad upadłości konsumenckiej:

1. Na skutek ogłoszenia upadłości konsumenckiej majątek wchodzi w skład masy upadłościowej i zostaje przeznaczony na spłatę długów.

2. Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli.

3. Nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.

4. Po wydaniu postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w pkt. 2.

Ale wg art. 491: „Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego”.

Nie zapobiegnie Pan:

1. złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości (decyzja dłużnika nie wymaga konsultacji z wierzycielami lub ich zgody),

2. ogłoszeniu upadłości (oceny zasadności dokonuje sąd)
   – bowiem nie ma Pan na to wpływu.

Przejęcie długu przez inną osobę

A jak doszłoby do zmiany dłużnika wskutek przejęcia długu przez ojca Pana dłużnika – nie byłby Pan wskazywany jako wierzyciel. Kodeks cywilny:

„Art. 519. § 1. Osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu).

§ 2. Przejęcie długu może nastąpić:

1) przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika; oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron;

2) przez umowę między dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela; oświadczenie wierzyciela może być złożone którejkolwiek ze stron; jest ono bezskuteczne, jeżeli wierzyciel nie wiedział, że osoba przejmująca dług jest niewypłacalna”.

O ile ojciec jest wypłacalny, jest to rozsądne rozwiązanie. Syn byłby z długu zwolniony – tak jakby go nie było, a w jego miejsce wchodzi ojciec.

Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody dłużnika, a dłużnik zgody odmówił, umowę uważa się za niezawartą. Jeżeli skuteczność umowy o przejęcie długu zależy od zgody wierzyciela, a wierzyciel zgody odmówił, strona, która według umowy miała przejąć dług, jest odpowiedzialna względem dłużnika za to, że wierzyciel nie będzie od niego żądał spełnienia świadczenia.

Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu.

Ojciec jako osoba trzecia mógłby dokonać spłaty Pana jako wierzyciela, nabywając spłaconą wierzytelność do wysokości dokonanej zapłaty:

1. jeżeli płaci cudzy dług, za który jest odpowiedzialny, osobiście albo pewnymi przedmiotami majątkowymi;

2. jeżeli przysługuje jej prawo, przed którym spłacona wierzytelność ma pierwszeństwo zaspokojenia;

3. jeżeli działa za zgodą dłużnika w celu wstąpienia w prawa wierzyciela; zgoda dłużnika powinna być pod nieważnością wyrażona na piśmie;

4. jeżeli przewidują to przepisy szczególne.

Jeżeli Pan jako wierzyciel został spłacony przez osobę trzecią tylko w części, przysługuje Panu co do pozostałej części pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzytelnością, która przeszła na osobę trzecią wskutek zapłaty częściowej. W takim przypadku to ojciec byłby wskazywany jako wierzyciel. Wszystko w rodzinie. Ewentualnie Pan może dokonać cesji swojej wierzytelności na ojca za odpowiednim wynagrodzeniem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe - Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.