Ugoda z solidarnym dłużnikiem i zwolnienie go z egzekucji

Solidarni dłużnicy

Dłużnicy odpowiedzialni są solidarnie. Zgodnie z art. 366 Kodeksu cywilnego (K.c.) kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z nich zwalnia pozostałych (solidarność dłużników).

Odpowiedzialność solidarna dłużników oznacza, iż:

1. po stronie zobowiązanej występuje wiele podmiotów;
2. Panu, jako wierzycielowi, przysługuje w stosunku do dłużników jedna wierzytelność;
3. na każdym z dłużników ciąży obowiązek spełnienia tego samego świadczenia;
4. jako wierzyciel ma Pan prawo do żądania według swojego swobodnego wyboru całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna;
5. wykonanie zobowiązania w całości przez któregokolwiek z dłużników prowadzi do wygaśnięcia długu wszystkich pozostałych dłużników;
6. jako wierzyciel jest Pan zobowiązany do przyjęcia świadczenia od któregokolwiek z dłużników nawet wtedy, gdy zażądał spełnienia świadczenia od innego dłużnika.

Sposób skorzystania z posiadanych uprawnień przez wierzyciela nie może być kwestionowany przez żadnego z dłużników solidarnych.

Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2000 r. (sygn. III CKN 1352/00) wskazał, że: „skoro w niniejszej sprawie powódka pozwała tylko jednego z dłużników, to nie ma mechanizmów procesowych, które by pozwalały na dopozwanie wbrew jej woli, także pozostałych dłużników solidarnych”. Zarówno na etapie postępowania sądowego, jak i postępowania egzekucyjnego wierzyciel może dochodzić roszczeń od wszystkich lub niektórych dłużników. W wyroku Sądu Najwyższego z 5 listopada 1966 r. (sygn. II CR 387/66) wskazano, że: „odpowiedzialność solidarna dłużników istnieje w interesie wierzyciela, nie może więc on być zmuszony do prowadzenia procesu przeciwko wszystkim dłużnikom, jeżeli jest to sprzeczne z jego interesem, a zwłaszcza, jeżeli powoduje zbędną zwłokę postępowania”.

Skutki umorzenia postępowania egzekucyjnego wobec niektórym z dłużników solidarnych

Wierzyciel w każdym czasie może zmienić dokonany przez siebie wybór. Może Pan złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego przeciwko niektórym z nich. Ale jeżeli którykolwiek z dłużników spełni całe świadczenie, wówczas nie ma Pan już prawa domagać się jego spełnienia od pozostałych.

Zgodnie z art. 376 K.c. w sytuacji, gdy jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Oznacza to, że w sytuacji gdy jeden lub kilku dłużników solidarnych spełniło świadczenie wobec wierzyciela, wtedy pozostali dłużnicy zwolnieni są z zobowiązania i powinno dojść do wzajemnych rozliczeń między nimi. Podstawą przedmiotowych rozliczeń jest odrębny stosunek wewnętrzny. Dłużnik, który spełnił świadczenie, może więc żądać jego części, jaka przypada na pozostałych współdłużników. Służy mu w stosunku do nich tzw. roszczenie regresowe.

Stosownie do K.c.: „Art. 373. Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników.”

Spłata części długu przez solidarnego dłużnika nie zwalnia pozostałych

Działania lub zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą zaszkodzić pozostałym dłużnikom. Co oznacza, że zwolnienie trzeciego dłużnika z długu po spłacie przez niego cześć tego długu (tutaj 1/3) nie wywoła skutków wobec pozostałych dłużników. Oni nadal będą zobowiązani do spłaty pozostałego długu w całości, a egzekucja może być prowadzona wg Pana wyboru tylko przeciwko pozostałym dłużnikom.

Przepisy nie określają wprost kryterium wyboru dłużnika w przypadku, gdy jest ich kilku. Nie ma sztywnych reguł postępowania w zakresie, czy wierzytelność ma zaspokoić każdy z osoba, czy też wszyscy razem. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 10 wrześnie 2015 r. (I Aca 337/15) stwierdził, że: „Do decyzji wierzyciela należy, czy żądać spełnienia części czy całości świadczenia od każdego dłużnika z osobna, czy całości od jednego.

Roszczenie regresowe pomiędzy współdłużnikami

UWAGA! Spłacenie części długu przez jednego z dłużników (tutaj trzeciego) nie zwalnia go z odpowiedzialności za resztę długu wobec Pana jako wierzyciela. Albowiem dopiero całkowite zaspokojenie zobowiązania zwalnia wszystkich dłużników.

Warto zwrócić uwagę na art. 373 K.c., który stanowi, że: „Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników”. Przyjęcie spłaty i zwolnienie trzeciego dłużnika z reszty długu oznacza to, że zobowiązanie nie wygasa i nadal obowiązuje w stosunku do pozostałych dłużników. Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma wpływu na roszczenia regresowe pomiędzy współdłużnikami. Ale to jest zmartwienie dłużnika, a nie Pana.

Trzeci dłużnik spłaca 1/3. Pozostali dłużnicy spłacają razem 2/3 i mogą wystąpić wobec siebie z roszczeniem regresowym o część dokonanej spłaty. W planowanej sytuacji nie byłoby to uzasadnione, albowiem ich wzajemne żądania (dłużnika trzeciego oraz małżeństwa byłyby równoważne).

Porozumienie (ugoda) wierzyciela z solidarnym dłużnikiem co do spłaty części długu i zwolnieniu z pozostałej wierzytelności

Przyjęcie spłaty i zwolnienie z długu nie jest jednostronną czynnością prawną, lecz ma charakter umowy – wymagane jest bowiem również przyjęcie zwolnienia przez dłużnika. W związku z tym w zasadzie do zwolnienia z długu nie wystarczy tylko i wyłącznie oświadczenie wierzyciela. Dłużnik może jednak przyjąć zwolnienie z długu w sposób dorozumiany. Dla rozwiania wszelkich wątpliwości warto jednak spisać oświadczenia stron w umowie. Wynika to z treści art. 508 K.c., zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Najczęściej zwolnienie z długu bywa nieodpłatne, choć dopuszczalne jest także zastrzeżenie określonego świadczenia w zamian za tego typu korzyść. Zwolnienie z długu może dotyczyć całości lub części wierzytelności. Umowna forma powinna przybrać formę co najmniej pisemną, a wskazane jest zawarcie umowy pisemnej oraz złożenie pod nią podpisów w obecności notariusza. Nie jest wymagana forma aktu notarialnego. Przy formie pisemnej lub pisemnej z podpisami poświadczonymi za ich własnoręczne złożenie – Pan, po uzyskaniu częściowego zaspokojenia, zmniejszy kwoty, jakich dochodzi Pan w egzekucji od dłużników małżonków.

Umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie ugody – opłata stosunkowa

Po zawarciu ugody z solidarnym dłużnikiem i zwolnieniu go z części długu egzekucja wobec niego staje się faktycznie zbędna. Konieczne jest poinformowanie komornika o tym fakcie (przez Pana lub dłużnika) celem umorzenia wobec niego postępowania. I tutaj mamy do czynienia z kosztami postępowania egzekucyjnego w postaci opłaty stosunkowej. Według ustawy z dnia 28 lutego 2018 r. o kosztach komorniczych:

Art. 29. 1. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego [4) jeżeli wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania;, przypis własny], wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Jeżeli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.

W dwóch przypadkach, zgodnie z artykułem 29 ust. 1 ustawy o kosztach komorniczych, wierzyciel musi zapłacić opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia, które pozostało do wyegzekwowania:

1. przy umorzeniu na wniosek wierzyciela oraz
2. gdy wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania.

UWAGA: Jednak to dłużnik, a nie wierzyciel, będzie musiał ponieść opłatę stosunkową w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela, gdy:

• wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania wiąże się ze spełnieniem świadczenia w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo
• z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia.

Opłaty po stronie wierzyciela i po stronie dłużnika

Przypadki te – spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia – spowodują, że wierzyciel będzie musiał złożyć wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. We wniosku o umorzenie postępowania, aby uniknąć konieczności zapłaty opłaty stosunkowej i „przerzucić” ją na dłużnika, wierzyciel musi wykazać, że wystąpiły odpowiednie okoliczności zwalniające go z opłaty.

W przedmiotowej sprawie zawarcie porozumienia miałoby miejsce po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, w związku z czym teoretycznie i praktycznie obciąża go (dłużnika) opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.

A skoro dłużnik spełni świadczenie lub zawrze porozumienie z wierzycielem po upływie jednego miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji – będzie musiał uregulować opłatę stosunkową w wysokości 10% świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Pan, jako wierzyciel, nie będzie miał problemu z wykazaniem, że doszło do zawarcia porozumienia oraz w jakiej dacie. Ponieważ odpowiedzialność jest solidarna – komornik może zastosować owe 10% do kwoty egzekwowanej, jaką Pan wskazał przy okazji tego trzeciego dłużnika.

Jako że postępowania z udziałem trzeciego dłużnika są prowadzone przez dwóch komorników( każdy stosuje inny sposób egzekucji przez Pana wskazany), to każdy z komorników stosuje przepisy w odniesieniu do własnego postępowania. Aby ustalić stawkę opłaty stosunkowej, którą uiścić musi dłużnik, bierze się pod uwagę datę spełnienia świadczenia lub zawarcia porozumienia – nie datę złożenia przez wierzyciela wniosku o umorzenie egzekucji. Pytanie czy dłużnik zdaje sobie z tego sprawę, co nie jednak Pana kłopotem.

W zaistniałej sytuacji komornik może jednak zaprezentować stanowisko, iż dłużnik płaci 10%, a Pan niezależnie od niego 5%. Dlaczego? – bo zdanie trzecie: Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – nie zawiera takiej treści, jak zdanie 2, zwłaszcza słów – opłata ta obciąża dłużnika.

Z uwagi na różne podejścia komorników do takich sytuacji wskazane jest najpierw ustalenie u komornika kogo i w jakiej wysokości obciąży opłatą stosunkową przy zawarciu porozumienia z dłużnikiem solidarnym po okresie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.