Śmierć dłużnika i możliwości dalszej egzekucji długu

Możliwość ściągnięcia zadłużenia po śmierci dłużnika

Obecnie możliwość ściągnięcia zadłużenia od dzieci brata zależy od tego, czy przyjmą oni spadek po ojcu, czy też nie. Na decyzję mają 6 miesięcy. W tym terminie mogą odrzucić spadek, ale do dziedziczenia dochodzą wówczas ich dzieci, albo przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, i odpowiadać za długi tylko do wartości masy dodatniej spadku.

W razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Zatem spis inwentarza ma istotne znaczenie . Granicę odpowiedzialności bowiem wyznacza wartość ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Oznacza to, że nabycie spadku z dobrodziejstwem inwentarza daje podstawę do powołania się na to zdarzenie w toku postępowania egzekucyjnego, jako na podstawę do ograniczenia odpowiedzialności. Ustalenie zatem, czy istnieje spadek pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1976 roku, IV PR 135/76, OSNC 1977/4/80, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2012 roku, I ACa 288/12, OSA 2013/3/98-105).

Jeśli odrzucą spadek, a Pani brat nie zostawił nic innego tylko długi, odpowiedzialność spadkobierców zasadniczo wynosi 0. I nie będzie Pani mogła uzyskać klauzuli wykonalności przeciwko spadkobiercom.

Darowizna na rzecz dzieci a zobowiązania wobec osób trzecich

Ale jeśli brat dokonał darowizny za życia na rzecz swoich dzieci, czyniąc się tym samym niewypłacalnym wobec zobowiązania dla Pani, może Pani w sądzie złożyć tzw. skargę pauliańską.

Skarga pauliańska, uregulowana w art. 527-534 K.c., stanowi zasadniczy środek służący ochronie wierzyciela przed następstwami złej sytuacji majątkowej dłużnika. Zgodnie z art. 527 § 1 K.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Na podstawie cytowanego przepisu można wyróżnić następujące przesłanki warunkujące możliwość skorzystania z ochrony pauliańskiej: 1) istnienie godnego ochrony interesu wierzyciela w postaci wierzytelności; 2) dokonanie przez dłużnika czynności prawnej z osobą trzecią; 3) pokrzywdzenie wierzyciela wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika; 4) dokonanie przez dłużnika czynności ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela; 5) uzyskanie wskutek tej czynności korzyści majątkowej przez osobę trzecią; 6) działanie osoby trzeciej w złej wierze. Wszystkie wymienione przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, a ciężar ich udowodnienia – zgodnie z regułą dowodową wyrażoną w art. 6 K.c. – obciąża wierzyciela, który jest uprawniony do zaskarżenia czynności prawnej dłużnika. Skorzystanie ze skargi pauliańskiej wymaga przede wszystkim istnienia wierzytelności podlegającej ochronie.

Dokonanie czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli

Według art. 527 § 2 K.c. czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia niewypłacalności. Zgodnie z potocznym znaczeniem chodzi o sytuację dłużnika polegającą na braku możliwości wywiązywania się przez niego z zobowiązań finansowych. W judykaturze przyjmuje się, że niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 527 § 2 K.c. oznacza taki stan majątku dłużnika, w którym egzekucja nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej przeciwko temu dłużnikowi (por.: wyrok SA w Warszawie z dn. 19.11.1997 r., I ACa 737/97; wyrok SN z dn. 24.01.2000 r., III CKN 554/98. LEX nr 52736). Przyjmuje się. że akcję pauliańską uzasadnia każde powiększenie niewypłacalności, bez względu na jego rozmiar (por. wyrok SA w Lublinie z dn. 19.03.1997 r., I ACa 27/97). W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowane jest stanowisko, że pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (por.: wyrok SN z dn. 28.11.2001 r., IV CKN 525/00, LEX nr 53110; wyrok SN z dn. 29.06.2004 r., II CK 367/03, LEX nr 174173). Jednocześnie podkreśla się, że chodzi o rzeczywistą niewypłacalność dłużnika, ocenianą według chwili wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską, jak również chwili wyrokowania (por. wyroki SN: z dn. 28.11.2001 r., IV CKN 525/00, niepubl; z dn. 29.06.2004 r., II CK 367/03, niepubl; z dn. 15.06.2005 r., IV CK 806/04, niepubl). Do zastosowania art. 527 K.c. nie jest konieczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego i przeprowadzenie nieskutecznej egzekucji (por. wyrok SA w Warszawie z dn. 6.12.1996 r., I ACr 853/96) ani ogłoszenie upadłości dłużnika (por. wyrok SN z dn. 18.09.1998 r., III CKN 612/97, OSNC 1999/3/56; wyrok SN z dn. 24.01.2000 r., III CKN 554/98, LEX nr 52736). Wystarczy wykazanie, że wobec stanu majątku dłużnika niemożliwe jest zaspokojenie wierzytelności skarżącego (por. wyrok SN z dn. 24.01.2000 r., III CKN 554/98, LEX nr 52736).

Jeśli brat darował majątek dzieciom, to nie budzi wątpliwości, że czynność ta, polegająca na przeniesieniu własności na dzieci, uniemożliwiła Pani uzyskanie zaspokojenia, w sposób znaczący bowiem pomniejszyła jago majątek.

Prowadzenie egzekucji z nieruchomości której właścicielami są dzieci nieżyjącego dłużnika

Po pozytywnym zakończeniu takiej sprawy ma Pani prawo prowadzić egzekucję z nieruchomości, mimo iż właścicielami są dzieci dłużnika. Ale tylko z nieruchomości.

Aby więc egzekwować zadłużenie od dzieci, dzieci musiałyby przyjąć spadek, tylko wówczas można byłoby na nie uzyskać klauzulę wykonalności. Jeśli dzieci odrzuciły spadek albo przyjęły z dobrodziejstwem inwentarza, a masa czynna spadu wynosi 0, więc ich odpowiedzialność za długi także wynosi 0. Można próbować wnosić skargę pauliańską. Wówczas będzie Pani mogła egzekwować należność, ale tylko z nieruchomości. Treść KW znajdzie Pani w sądzie rejonowym wydziale ksiąg wieczystych. Będzie tam także tytuł nabycia – darowizna, spadek.

Reasumując:

1. Jeśli miała miejsce darowizna Pani brata na rzecz jego dzieci, może Pani złożyć skargę pauliańską i prowadzić egzekucję nie tyle przeciwko dzieciom brata, ale z nieruchomości, które im zapisał.
2. Jeśli był testament i dzieci go przyjęły, to dziedziczą i długi (nie da się sporządzić testamentu tylko z masy czynnej spadku) – wówczas prowadzi Pani egzekucję, uzyskując tytuł wykonawczy na dzieci jako spadkobierców testamentowych.
3. Jeśli nie było testamentu albo dzieci odrzuciły spadek z testamentu, dzieci dziedziczą z ustawy, spadek z ustawy mogą przyjąć z dobrodziejstwem inwentarza lub go odrzucić – szczegóły opisałam powyżej.

Ma Pani obecnie możliwość złożenia w sądzie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po bracie, w trakcie tego postępowania dowie się Pani, czy był testament, jakie są postanowienia dzieci co do dziedziczenia. I będzie Pani mogła zdecydować, jakie dalsze kroki podjąć.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1976 roku, IV PR 135/76
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 29 maja 2012 roku, I ACa 288/12
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dn. 19 listopada 1997 r., I ACa 737/97
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.