Skarga pauliańska wobec darowizny, kiedy grozi utrata nieruchomości?

Skuteczność skargi pauliańskiej

To, czy skarga pauliańska będzie skuteczna, zależy w dużej mierze od tego, czy w dacie dokonania na Pana rzecz darowizny, Pana tata posiadał już zadłużenia i działał z pokrzywdzeniem wierzyciela. Jeżeli bowiem posiadał zadłużenia, to syndyk może spróbować wystąpić z tzw. skargą pauliańską i cofnąć czynności prawne dokonania darowizny. Aby jednak skarga pauliańska była skuteczna, muszą zostać spełnione przesłanki wskazane przez ustawodawcę.

Zgodnie z treścią art. 527 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

§ 2. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

§ 3. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

§ 4. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli”.

Pierwszą przesłanką ochrony jest zaskarżalność wierzytelności podlegająca ochronie pauliańskiej. Przyjmuje się w orzecznictwie, że jedną z koniecznych przesłanek skargi pauliańskiej jest przysługiwanie wnoszącemu ją zaskarżalnej wierzytelności pieniężnej przeciwko osobie, która dokonała czynności prawnej objętej żądaniem ubezskutecznienia (tak np. wyr. SN z 27.02.2009 r., sygn. akt II CNP 108/08; wyr. SN z 12.12.2001 r., sygn. akt III CKN 496/00; wyr. SA w Gdańsku z 30.03.1995 r., sygn. akt I ACr 73/95; M. Pyziak-Szafnicka, w: System Prawa Prywatnego, t. 6, 2009, s. 1234; P. Machnikowski, w: E. Gniewek, Komentarz KC, 2006, s. 901; A. Rachwał, Niewypłacalność, s. 61 i in.).

Czynności objęte skargą pauliańską

Ochrona pauliańska dotyczy tylko rozporządzeń w drodze czynności prawnej. Inne działania dłużnika, choćby prowadziły do stanu jego niewypłacalności, nie dają podstaw do zastosowania instytucji skargi pauliańskiej (por. np. M. Sychowicz, w: Komentarz do KC, ks. III, t. 1, 1996, s. 507; W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. I, 2009, s. 208; Z. Radwański, Zobowiązania, 2018, s. 30).

Natomiast nie przedstawia znaczenia ani rodzaju czynności prawnej (w szczególności, czy jest to czynność jednostronna, dwustronna czy wielostronna), ani też sposobu jej dokonania (wyraźny lub dorozumiany). Powinna być to jednak czynność, która prowadzi do przysporzenia po stronie kontrahenta dłużnika (osoby trzeciej), a zatem z punktu widzenia samego dłużnika jest czynnością zobowiązującą, rozporządzającą lub zwalniającą. Przysparzający charakter czynności jest warunkiem sine qua non zastosowania ochrony pauliańskiej.

Objęte nią są zatem tylko takie czynności, na podstawie których osoba nabywa prawo podmiotowe lub zostaje zwolniona z obowiązku. Zaskarżeniu przy pomocy akcji pauliańskiej podlegają czynności prawne rozporządzające oraz czynności zobowiązujące o podwójnym skutku, które od razu prowadzą do rozporządzenia; skargą pauliańską nie można natomiast zaskarżyć czynności wyłącznie zobowiązujących, a tym bardziej umowy przedwstępnej (tak trafnie wyr. SA w Katowicach z 22.12.2016 r., sygn. akt I ACa 626/16).

Z uwagi na powyższe, jak Pan widzi, aby skarga pauliańska była skuteczna, tata musiałby posiadać zadłużenia i wierzycieli w chwili dokonania darowizny na Pana rzecz, a także czynność taka musiałaby być dokonana z pokrzywdzeniem tych wierzycieli – a więc tata musiałby wyzbywać się majątku. To, czy skarga będzie skuteczna, zależy od spełnienia powyższych przesłanek – nie ma znaczenia, kto zamieszkuje obecnie w nieruchomości.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2009 r., sygn. akt II CNP 108/08
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2001 r., sygn. akt III CKN 496/00
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 marca 1995 r., sygn. akt I ACr 73/95
5. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 grudnia 2016 r., sygn. akt I ACa 626/16

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.