• Data: 2023-07-13 Autor: Adam Nowak
KRUK wysłał mojej matce PIT-11. Jej dług jest przedawniony. Czy należy go uwzględnić w zeznaniu podatkowym?
„Istota przedawnienia polega zatem na tym, że po upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie (dłużnik), może uchylić się od jego zaspokojenia. Skutkiem tego roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane; sąd bowiem oddali powództwo uprawnionego w razie upływu terminu przedawnienia i gdy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Jednakże roszczenie takie nadal uznawane jest za prawnie istniejące. Znajduje to przede wszystkim wyraz w tym, że dłużnik, który po upływie terminu przedawnienia spełnił świadczenie, nie może następnie żądać jego zwrotu, chociażby nie był świadomy upływu terminu przedawnienia i związanych z tym skutków prawnych. Spełnił on bowiem należne w świetle prawa zobowiązanie” (pismo z dnia 26 września 2022 r. – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT2.4011.405.2022.2.MD, PIT od przedawnienia zobowiązania).
Organy podatkowe stoją na stanowisku, że „z tytułu przedawnienia powstaje przychód podatkowy, który należy potraktować jako opodatkowany na zasadach ogólnych przychód z innych źródeł” (art. 20 ust. 1 ustawy PIT) – opodatkowany na etapie składania zeznania rocznego PIT.
Pismo z dnia 26 września 2022 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT2.4011.405.2022.2.MD, PIT od przedawnienia zobowiązania: „Tym samym w sytuacji, gdy dojdzie do przedawnienia roszczenia w stosunku do dłużnika będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, powstanie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zasadnicze znaczenie ma bowiem, że w następstwie przedawnienia dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty zadłużenia (ustaje obowiązek spełnienia świadczenia). Dłużnik wówczas osiąga realne przysporzenie majątkowe, które jako przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlega opodatkowaniu. Przychód podatkowy z tytułu przedawnionego zobowiązania powstaje w momencie upływu terminu przedawnienia.
Mając na uwadze powyższe przepisy prawa oraz przedstawiony we wniosku opis stanu faktycznego, stwierdzić należy, że przedawnienie Pana zobowiązania spowodowało powstanie po Pana stronie przychodu podatkowego w myśl art. 11 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przychód ten powstał w momencie przedawnienia zobowiązania pożyczkowego, w wysokości zadłużenia, które było wymagalne na moment przedawnienia”. Ponadto w ocenie fiskusa zasadne jest w takim przypadku wystawienie PIT-11.
Pismo z dnia 13 września 2021 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL2-1.4011.559.2021.2.AMN, ustalenie skutków podatkowych przedawnienia zobowiązania: „W konsekwencji, jeżeli wierzyciel – z uwagi na przedawnienie roszczenia – nie ma możliwości skutecznego wyegzekwowania wierzytelności, wówczas kredytobiorca osiąga realne przysporzenie majątkowe, które – jako przychód z innych źródeł – podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Stosownie do postanowień art. 42a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych na świadczeniodawcy ciąży natomiast obowiązek sporządzenia informacji PIT-11 na imię kredytobiorcy, w którym jako przychód z innych źródeł należy wykazać wartość przedawnionego zobowiązania (na moment przedawnienia).
Reasumując, należy zauważyć, że gdy dochodzi do przedawnienia zobowiązania kredytobiorcy, kredytobiorca – w dacie przedawnienia – osiąga przychód z innych źródeł w wysokości przedawnionego zobowiązania (składającego się z należności głównej oraz odsetek umownych wymagalnych na dzień przedawnienia)”.
Tak samo pismo z dnia 20 września 2022 r., wydane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, 0112-KDIL2-1.4011.580.2022.1.MKA, obowiązki płatnika w związku z przedawnieniem zobowiązania kredytowego.
Co ciekawe, zupełnie inaczej do tej problematyki podchodzą sądy administracyjne, które wskazują, że przedawnione zobowiązania nie generują przychodu podatkowego:
Wyrok WSA w Lublinie z dnia 21 lipca 2020 r., sygn. akt I SA/Lu 287/20: „Wartość przedawnionych zobowiązań cywilnoprawnych co do zasady nie stanowi przychodu objętego opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób fizycznych”.
Wyrok WSA w Szczecinie z 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Sz 245/21: „Przedawnienie wierzytelności nie stanowi trwałego przysporzenia majątkowego, skutkującego powstaniem przychodu ze źródła określonego w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.”.
Wyrok NSA z 15 grudnia 2020 r., sygn. akt II FSK 2305/18: „Z samym przedawnieniem roszczenia wierzyciela nie następuje u dłużnika trwałe przysporzenie majątkowe i nie powstaje przychód podlegający opodatkowaniu”.
Wyrok WSA w Poznaniu z 19 sierpnia 2020 r., sygn. akt I SA/Po 30/20: „Na skutek przedawnienia dłużnik nie uzyskuje żadnej realnej i definitywnej korzyści majątkowej, ponieważ formalnie nadal jest zobowiązany do wykonania tego świadczenia. Tym samym u dłużnika nie powstaje przychód z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 u.p.d.o.f., a w rezultacie wierzyciel nie jest zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-11”.
Suma powyższych argumentów oznacza, że korzystne stanowisko można uzyskać dopiero na etapie sądowym (dodajmy przy tym, że są i wyroki niekorzystne w tej sprawie np. wyrok WSA w Warszawie z 18 grudnia 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 825/19). Aktualne stanowisko fiskusa wskazuje bowiem jednoznacznie, że umorzenie długu generuje przychód dla podatnika. Zatem można dochodzić swoich praw dopiero na etapie sądowym w toku sądowoadministracyjnego postępowania w ramach kontroli legalności działania organów podatkowych.
Przedawniony dług kredytowy
Pani Maria w 2010 roku zaciągnęła kredyt na zakup sprzętu AGD. Przez kilka lat spłacała raty nieregularnie, a ostatecznie zaprzestała spłaty w 2015 roku. W 2023 roku, mimo że dług uległ przedawnieniu, Pani Maria otrzymała od wierzyciela formularz PIT-11, w którym wierzyciel wykazał kwotę przedawnionego zobowiązania jako przychód do opodatkowania. Pani Maria, zaskoczona tą sytuacją, zastanawia się, czy musi wykazać ten dochód w zeznaniu rocznym, ponieważ dług formalnie przestał być egzekwowany.
Umorzenie długu przez firmę windykacyjną
Pan Janek zadłużył się u operatora telekomunikacyjnego w 2012 roku. Dług przekazano do firmy windykacyjnej, która próbowała go odzyskać przez kilka lat. Po upływie 6 lat, dług został formalnie przedawniony, a firma windykacyjna umorzyła go. W 2024 roku Pan Janek otrzymał od firmy PIT-11, w którym wskazano wartość przedawnionego zobowiązania. Mimo że dług został umorzony, organ podatkowy uznaje, że Pan Janek osiągnął przychód, który powinien wykazać w swoim zeznaniu rocznym.
Dług za czynsz mieszkaniowy
Pani Anna przestała opłacać czynsz za wynajem mieszkania w 2016 roku. Właściciel nieruchomości zgłosił sprawę do sądu, jednak ostatecznie dług uległ przedawnieniu w 2022 roku. Mimo to, w 2023 roku właściciel przesłał Pani Annie PIT-11 z informacją, że wartość przedawnionego długu stanowi jej przychód do opodatkowania. Pani Anna, chociaż nie musi już płacić czynszu, została poinformowana, że powstał przychód, który powinna ująć w swoim zeznaniu podatkowym.
Choć przedawnienie długu oznacza, że wierzyciel nie może go przymusowo egzekwować, nie oznacza to automatycznego zwolnienia dłużnika z obowiązku podatkowego. Organy podatkowe uważają, że przedawnienie długu generuje przychód, który należy wykazać w zeznaniu rocznym jako dochód z innych źródeł. W związku z tym, dłużnik może otrzymać PIT-11, mimo że dług jest przedawniony. Warto jednak pamiętać, że sądy administracyjne nie zawsze zgadzają się z tym stanowiskiem, dlatego w niektórych przypadkach możliwe jest zakwestionowanie takiej decyzji fiskusa na drodze sądowej.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism w różnych dziedzinach prawa, zapewniając szybkie i skuteczne rozwiązania dostosowane do Twojej sytuacji. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać wsparcie bez wychodzenia z domu! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 21 lipca 2020 r., sygn. akt I SA/Lu 287/20
3. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 29 kwietnia 2021 r., sygn. akt I SA/Sz 245/21
4. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 grudnia 2020 r., sygn. akt II FSK 2305/18
5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 19 sierpnia 2020 r., sygn. akt I SA/Po 30/20
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
