• Data: 2024-01-11 Autor: Anna Sufin
Dłużnik, który unika spłaty prywatnej pożyczki, stawia wierzyciela w niepewnej sytuacji. W polskim prawie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu po dziesięciu latach, liczonych od momentu, gdy stają się wymagalne. W przypadku pożyczek, jeśli termin zwrotu nie jest wyznaczony, dłużnik powinien zwrócić pieniądze w ciągu sześciu tygodni od wezwania do zapłaty. Jednakże, jeżeli pożyczka nie została zwrócona w terminie przedawnienia, wierzyciel traci prawną możliwość dochodzenia swoich praw. W artykule omówione zostaną szczegóły tego procesu i możliwe konsekwencje dla obu stron transakcji. Jako przykład posłuży nam sprawa pana Henryka.
Przed około 13 laty pan Henryk pożyczył teściowi pieniądze na wesele jego syna – ustnie, bez żadnej umowy. Pan Henryk i jego teść nie wskazali terminu zwrotu pożyczki. Teraz pieniądze są potrzebne panu Henrykowi, a jego teść mówi, że nie ma i że sprawa jest przedawniona. Śmieje mu się prosto w twarz i mówi, że nie odda. Pan Henryk zapytał nas, co może zrobić, aby odzyskać swoje pieniądze.
Co do zasady roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Służy to pewności obrotu prawnego, zapobiegając sytuacji, w której dłużnicy pozostawaliby w niepewności w sposób nieograniczony czasowo co do tego, czy zażąda się od nich świadczenia. Jeśli roszczenie nie jest związane z prowadzoną działalnością i nie jest okresowe, a co do niego prawo nie przewiduje odrębnego terminu przedawnienia, przedawnia się ono z upływem lat 10 (por. art. 118 Kodeksu cywilnego; dalej K.c.). Taki termin liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tj. uprawniony mógł zażądać jego zapłaty.
Jak wnoszę z opisu, pan Henryk i jego teść nie umówili się na termin zwrotu pożyczki. Gdyby taki termin spłaty pożyczki został umówiony, dopiero od niego pan Henryk mógłby żądać zapłaty, tj. od tego terminu liczyłby się 10-letni termin przedawnienia.
Jeśli strony nie umówiły się na termin zwrotu pożyczki (co jest możliwe i dopuszczalne prawnie), dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę (art. 723 K.c.) – teść pana Henryka powinien zatem zwrócić pożyczkę w terminie 6 tygodni od dnia, w którym pan Henryk wezwie go do zapłaty. Niestety nie jest tak, że pan Henryk może w nieskończoność przeciągać datę tego wezwania. Zgodnie bowiem z art. 120 § 1 K.c.:
„Art. 120. § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie”.
Oznacza to, że termin przedawnienia roszczenia w wypadku pana Henryka będzie się liczył z założeniem, że pan Henryk wypowiedział umowę pożyczki prywatnej w możliwie najwcześniejszym czasie. Takim momentem jest dzień udzielenia pożyczki. Do tego dnia należy zatem doliczyć 6 tygodni i od dnia po upływie tych sześciu tygodni liczyć lat dziesięć. Tym samym, jeśli od udzielenia umowy pożyczki upłynęło więcej niż 10 lat + 6 tygodni, a, jak pan Henryk podaje, tak było – roszczenie pana Henryka o zwrot pożyczki jest już przedawnione. Przedawnienie oznacza, że druga strona, podnosząc zarzut przedawnienia pożyczki, może uchylić się od zapłaty, mimo że zobowiązanie nadal istnieje. Tym samym pan Henryk nie uzyska zwrotu pożyczki.
Co ciekawe, gdyby nie pożyczył, ale pan Henryk darował teściowi tę kwotę – w razie popadnięcia przez pana Henryka w niedostatek w dowolnym terminie pan Henryk mógłby żądać od teścia zapłaty alimentów, o ile jeszcze posiadałby darowaną kwotę (por. art. 897 K.c. „Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku, zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia”).
Niestety, gdyby próbować dochodzić roszczeń z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu się teścia kosztem pana Henryka (art. 405 i in. K.c.), termin przedawnienia również wynosi lat 10, więc także już upłynął.
Drugą kwestią pozostaje, że w razie dochodzenia roszczeń w postępowaniu sądowym, to pan Henryk musiałby udowodnić, że umowa pożyczki rzeczywiście została zawarta, na jaką kwotę, jak umówiono się co do zwrotu itd. To bowiem na stronie, która wywodzi skutki prawne z danego faktu, spoczywa ciężar udowodnienia tego faktu (art. 6 K.c., art. 232 K.p.c.). Podejrzewam, że nie byłoby to łatwe (w końcu była to pożyczka bez umowy pisemnej). Nawet zatem, gdyby roszczenie nie było przedawnione, pan Henryk mógłby mieć problemy z udowodnieniem, że istnieje.
Podam jeszcze, że podniesienie zarzutu przedawnienia może być rozważane w perspektywie zasad współżycia społecznego (art. 5 K.c.):
„Art. 5. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
Gdyby sąd uznał, że podniesienie zarzutu przedawnienia pożyczki prywatnej narusza te zasady, mógłby go nie uznać. Sądy stosują jednak ten przepis jedynie w wyjątkowych wypadkach. Pan Henryk powinien rozważyć, czy u niego i jego teścia podobne zachodzą.
Przypadek braku umowy pisemnej
Jan pożyczył 15 000 zł swojemu znajomemu, Adamowi, na zakup samochodu. Nie sporządzili umowy pisemnej, a jedynie ustalili, że „Adam zwróci pieniądze, kiedy będzie mógł”. Po kilku latach Jan potrzebował pieniędzy i poprosił Adama o zwrot. Adam odmówił, powołując się na przedawnienie długu, ponieważ od momentu pożyczki minęło już ponad 10 lat. Bez pisemnego dowodu zawarcia umowy Jan miał ograniczone możliwości dochodzenia swoich praw.
Rodzinna pożyczka bez terminu zwrotu
Katarzyna pożyczyła swojemu bratu 5000 zł na remont mieszkania, ale nie ustaliła konkretnego terminu zwrotu. Po kilku latach, gdy Katarzyna zaczęła mieć problemy finansowe, zażądała zwrotu pieniędzy. Brat, powołując się na brak umownego terminu zwrotu, wypowiedział umowę pożyczki i zwrócił ją w ciągu sześciu tygodni od wezwania, zgodnie z przepisami prawa.
Zapomniana pożyczka i przedawnienie
Robert pożyczył 20 000 zł swojemu przyjacielowi, Michałowi, na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Przez lata nie poruszali tego tematu, ale w końcu Robert poprosił Michała o zwrot pieniędzy. Jednak Michał zauważył, że minęło już ponad 10 lat od jej udzielenia. Ze względu na przedawnienie Robert nie mógł odzyskać kwoty pożyczonej Michałowi.
Podsumowując, w przypadku pożyczek prywatnych duże znaczenie ma świadome zarządzanie terminami i dokumentacją. Przedawnienie roszczeń finansowych może stanowić znaczącą przeszkodę dla wierzyciela w odzyskaniu długu, szczególnie gdy nie ustalono terminu zwrotu lub nie sporządzono umowy pisemnej. Przed udzieleniem pożyczki warto zaznajomić się z obowiązującymi przepisami oraz zawrzeć odpowiednią umowę.
Potrzebujesz pomocy prawnej dotyczącej pożyczki lub przedawnienia długów? Skontaktuj się z nami, by otrzymać profesjonalne porady i pomoc w przygotowaniu niezbędnych dokumentów. Zapewniamy szybką i skuteczną obsługę, dopasowaną do Twoich indywidualnych potrzeb. Już dziś opisz nam swój problem w formularzu znajdującym się pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
