Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Od roku 2014 (4 lat) nie utrzymuję kontaktu z ojcem, nasze relacje nie były bliskie już od czasu dłuższego. W tym roku zamierzam doprowadzić do darowizny od ojca na mnie jego części z 3 różnych nieruchomości, których jesteśmy wspólnie właścicielami. Wiem, że ojciec jest zadłużony kredytem hipotecznym na dom, w którym obecnie zamieszkuje. Ojciec powiedział mi, że nie jest przeprowadzana działalność egzekucyjna wobec niego. Wiem, że prowadził rozrzutny tryb życia i przypuszczam, że możliwe są inne zadłużenia (karty kredytowe, chwilówki), nie mam możliwości sprawdzenia tego. Ojciec za moją namową zgadza się na przekazanie darowizn swoich części, przez wiele lat nie wykazywał zainteresowania nieruchomościami, nie był na nich obecny od około 10 lat. Po otrzymaniu nieruchomości przez darowiznę zamierzam je sprzedać, ojciec nie chce ode mnie żadnych pieniędzy z sprzedaży. Jeżeli w przyszłości ojciec stałby się niewypłacalny, czy jest możliwość, że byłbym pociągnięty do odpowiedzialności prawnej na przykład w formie skargi pauliańskiej?
Wierzyciele wobec podejmowanych przeciwko nim i na ich szkodę działaniom dłużnika mogą znaleźć ochronę w postaci skorzystania ze skargi pauliańskiej. Skorzystanie z tego instrumentu prawnego – oczywiście, gdy łącznie spełnione są przesłanki – chroni wierzyciela przed pokrzywdzeniem w wyniku dokonania przez dłużnika czynności prawnej, w której następstwie stał się on niewypłacalny lub stał się niewypłacalny w większym stopniu, niż był przed dokonaniem tej czynności. Wierzyciel może żądać, aby taka czynność prawna została uznana w stosunku do niego za bezskuteczną, a w konsekwencji szukać zaspokojenia z tego składnika majątkowego będącego przedmiotem tej czynności.
Według art. 527 § 1 Kodeksu cywilnego „przesłankami skargi pauliańskiej są:
1) pokrzywdzenie wierzycieli, jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową;
2) działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i
3) wiedza lub możliwość – przy zachowaniu należytej staranności – dowiedzenia się przez osobę trzecią o tym, że wskutek świadomego działania dłużnika wierzyciele zostali pokrzywdzeni”.
Ciężar udowodnienia istnienia tych przesłanek spoczywa na wierzycielu.
Niestety, ale na Pańskie pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, gdyż Pana ewentualna odpowiedzialność jako osoby trzeciej zależy od czynników, o których pisze poniżej. Zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika bądź dlatego, że z majątku tego coś ubyło, bądź dlatego, że do niego nie weszło to, co mogło i powinno wejść, gdyby czynność nie została dokonana. Z tą zmianą w majątku dłużnika musi jednocześnie wiązać się uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. Korzyść ta może polegać na nabyciu rzeczy lub prawa albo na zwolnieniu z obowiązku.
Zgodnie m.in. z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., sygn. akt V CKN 280/00, fakt, czy czynność prawna dłużnika jest krzywdząca dla wierzyciela, należy oceniać według chwili zaskarżenia tej czynności tj. wystąpienia z żądaniem uznania bezskuteczności czynności. Zgodnie z art. 527 czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, gdy skutkiem tej czynności jest rzeczywista, powstałą na skutek dokonania przez dłużnika czynności prawnej, jego niewypłacalność w ogóle lub niewypłacalność w wyższym stopniu niż przed dokonaniem czynności prawnej. Stan niewypłacalności powoduje niemożność lub utrudnienie albo opóźnienie zaspokojenia wierzyciela.
Dłużnik jest niewypłacalny, gdy cały jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów. Niewypłacalność w wyższym stopniu oznacza, że w zasadzie każde istotne, bez względu na jego rozmiar, powiększenie niewypłacalności stanowi pokrzywdzenie wierzycieli.
Między niewypłacalnością dłużnika a podjęciem przez niego czynności prawnej musi zachodzić związek przyczynowy (wyrok SN z dnia 2 października 2007 r., sygn. akt II CSK 323/07). Niewypłacalność dłużnika musi istnieć zarówno w chwili wystąpienia przez wierzyciela z żądaniem, jak i w chwili orzeczenia przez sąd o żądaniu wierzyciela uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną.
Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy zdaje sobie sprawę (uświadamia sobie), że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika (wyjątek uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej odpłatnie). Wystarczy, żeby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał.
Względem sytuacji, że Pan jest synem dłużnika, przepisy Kodeksu zawierają ułatwienie dowodowe dotyczące tego, że w razie wykazania przez wierzyciela, że Pana jako osobę trzecią łączył z dłużnikiem stosunek bliskości (który generalnie wynika z powiązań rodzinnych: pokrewieństwa, małżeństwa czy powinowactwa), w chwili dokonania czynności prawnej krzywdzącej wierzycieli, wierzyciel nie ma obowiązku udowadniania, że osoba trzecia wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli. Oczywiście osoba trzecia może obalić omawiane domniemanie przez udowodnienie, że mimo stosunku bliskości z dłużnikiem nie wiedziała o świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się o tym dowiedzieć, np. w razie nieutrzymywania przez krewnych żadnych kontaktów, wzajemnej między nimi wrogości lub obojętności.
Zatem Pańska odpowiedzialność zależy w głównej mierze od tego, jaka jest sytuacja finansowa Pana ojca i czy darowizna jego udziału w tych nieruchomościach na Pana rzecz spowoduje jego niewypłacalność. W takiej sytuacji przeniesienie własności udziału w nieruchomości na Pana rzecz może być uznane za czynność bezskuteczną wobec wierzyciela. Jeżeli Pana ojciec posiada inny majątek, umożliwiający spłatę zadłużenia, to dokonanie darowizny nie zostanie uznane za czynność mającą na celu pokrzywdzenie wierzyciela.
Jeżeli wierzyciel zaskarżyłby czynność pomiędzy państwem, to na Panu ciążyłby dowód wykazania, iż nie wiedział Pan o ciężkiej sytuacji majątkowej ojca pomimo istniejącego miedzy Państwem pokrewieństwa.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
