• Data: 2024-11-30 Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
Chciałabym wystąpić o upadłość konsumencką, ale niecałe 2 lata temu sprzedałam samochód za kwotę 26 tys. zł, a obecnie jego wartość wzrosła prawie 2-krotnie. Kiedy go sprzedawałam, nie istniały jeszcze przesłanki do ogłoszenia upadłości, owszem, miałam niespłacone zobowiązania w ZUS i US, ale starałam się o ich rozłożenie na raty i takie raty otrzymałam. Nie posiadałam innych niespłaconych zobowiązań. Na początku roku 2022 sytuacja pogorszyła się i niestety przestałam spłacać zobowiązania w wyniku działań z COVID-19 i zamykaniu branży, w której prowadziłam firmę. Czy ogłaszając upadłość konsumencką, ryzykuję wystąpieniem syndyka ze skargą pauliańską w odniesieniu do tego sprzedanego samochodu byłemu wspólnikowi? Czy mam się obawiać skargi ze strony syndyka? Czy odczekać do 5 lat?
Z uwagi na prowadzone wobec Pani postępowania egzekucyjne w pierwszej kolejności warto przybliżyć instytucję skargi pauliańskiej, którą regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 2022 r., poz. 1360; zwanej dalej „K.c.”). Zgodnie z art. 527 § 1 K.c. – gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Natomiast zgodnie z art. 527 § 3 K.c. – jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku (tutaj osoba wspólniczki może być tak zakwalifikowana), domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Warto również wskazać, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.
Zgodnie z art. 531 § 1 K.c. uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową.
Zasadnicze znaczenie ma również przepis art. 533 K.c., zgodnie z którym – osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika.
Istotny jest również czas, w którym można wystąpić ze skargą pauliańską, tj. art. 534 K.c., zgodnie z którym uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności. Termin ten ma charakter zawity tzn. nie jest przywracalny, co oznacza, że jeżeli upłynie, to wierzyciel nie będzie mógł skutecznie wystąpić ze skargą pauliańską.
Odnosząc się do kwestii postępowania upadłościowego, to w pierwszej kolejności wskazać należy, że jeżeli chciałaby Pani ogłosić upadłość konsumencką, to nie może Pani prowadzić działalności gospodarczej. Jeśli spełnia Pani przesłankę ogłoszenia upadłości jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, to należy przeanalizować cele postępowania upadłościowego, które to różnią się w odniesieniu do konsumentów. Przede wszystkim postępowanie w stosunku do konsumentów od 2014 r. do nowelizacji, która weszła w życie w marcu 2020 r. miało na celu oddłużenie upadłego, bez względu na stopień zaspokojenie wierzycieli. Natomiast w przypadku postępowania upadłościowego przedsiębiorców ma na celu głównie zaspokojenie wierzycieli. Wobec przedsiębiorców postępowania należy prowadzić tak, aby roszczenia wierzycieli zostały zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeżeli racjonalne względy na to pozwolą, aby przedsiębiorstwo dłużnika zostało zachowane. Natomiast aktualnie postępowanie upadłościowe powinno prowadzić do zaspokojenia wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a oddłużenie upadłego traktowane jest jako cel równorzędny, a nie jak wcześniej pierwszorzędny.
W praktyce spotkałam się z różnymi sytuacjami, tj. syndycy w każdym wypadku, gdy zachodziły przesłanki do wystąpienia ze skargą pauliańską, to czynili, a także – zwłaszcza w przypadku upadłości konsumenckiej – odstępowali od tego działania. Zatem tak naprawdę wszystko zależy od osoby syndyka oraz tego, czy będzie chciał skorzystać z tego uprawnienia. Bezpieczniej byłoby zatem odczekać 5 lat od dokonania tej czynności lub też złożyć wniosek w bliskim terminie upływu tego okresu, tak aby syndyk nie zdążył wytoczyć powództwa przed jego upływem. Jest jeszcze jedna opcja, którą polecam rozważyć, z uwagi na to, że zapewne w Pani sytuacji finansowej nie jest korzystne oczekiwanie ze złożeniem tego wniosku. Zatem rekomendowałabym złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a w przypadku, w którym syndyk chciałby wystąpić ze skargą pauliańską, to cofnie Pani wniosek o ogłoszenie upadłości, co zablokuje działanie syndyka w tym zakresie. Z nowym wnioskiem wystąpi Pani po upływie tego okresu.
Sprzedaż samochodu bratu wspólnika
Pani Anna, właścicielka firmy zajmującej się handlem detalicznym, sprzedała swojemu bratu samochód za cenę rynkową. W momencie sprzedaży jej firma znajdowała się w trudnej sytuacji finansowej, ale Anna negocjowała z bankiem i urzędem skarbowym rozłożenie należności na raty. Dwa lata po sprzedaży firmy ogłosiła upadłość konsumencką. Syndyk uznał, że sprzedaż samochodu bratu była dokonana ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli i podjął próbę wystąpienia ze skargą pauliańską, aby odzyskać majątek na spłatę wierzycieli.
Zbycie pojazdu na rzecz wspólnika bez wiedzy o przyszłych długach
Pan Tomasz, wspólnik w spółce budowlanej, sprzedał samochód swojemu wspólnikowi w 2021 roku, gdy firma miała stabilną sytuację finansową. Rok później, ze względu na nagły spadek zamówień i problemy związane z pandemią, firma zaczęła generować straty. W 2023 roku Tomasz ogłosił upadłość konsumencką. Syndyk badał okoliczności sprzedaży samochodu, aby sprawdzić, czy Tomasz mógł działać z intencją pokrzywdzenia wierzycieli, pomimo że w chwili sprzedaży sytuacja finansowa nie była krytyczna.
Przeniesienie majątku na członka rodziny przed ogłoszeniem upadłości
Pani Ewa, prowadząca działalność gospodarczą, sprzedała samochód swojemu mężowi w 2020 roku, gdy jej firma generowała jeszcze regularne przychody. Chociaż na horyzoncie pojawiły się pewne zobowiązania, Ewa była w trakcie negocjacji ich rozłożenia na raty. Niestety, kolejne miesiące przyniosły upadek firmy, a Ewa musiała złożyć wniosek o upadłość konsumencką w 2022 roku. Syndyk zajął się badaniem transakcji z 2020 roku, sprawdzając, czy mąż Ewy wiedział o jej trudnej sytuacji i mógł przypuszczać, że sprzedaż samochodu mogła stanowić pokrzywdzenie wierzycieli.
Skarga pauliańska jest instrumentem prawnym mającym na celu ochronę wierzycieli przed działaniami dłużnika, które mogą prowadzić do pokrzywdzenia ich interesów. W kontekście upadłości konsumenckiej należy szczególnie uważać na wcześniejsze transakcje, takie jak sprzedaż majątku osobom bliskim lub wspólnikom, gdyż mogą być one zakwestionowane przez syndyka. Ważne jest, aby ocenić, czy w momencie dokonania transakcji istniały przesłanki do ogłoszenia upadłości oraz czy kupujący mógł wiedzieć o trudnej sytuacji dłużnika. Przemyślane planowanie oraz świadome podejmowanie decyzji finansowych mogą pomóc uniknąć ryzyka uznania czynności za bezskuteczną.
Skorzystaj z profesjonalnych porad prawnych online i zamówienie pism dostosowanych do Twojej sytuacji – szybko, dyskretnie i bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
