Autor: Marek Gola
Przed 4 laty zmarł mój ojciec, który przed śmiercią rozporządził swoim majątkiem w ten sposób, że powołał do całości spadku moje dzieci (wówczas małoletnie). Spadek obejmował prawo do mieszkania, w którym moje dzieci zamieszkiwały wraz z dziadkiem, oraz prawo do udziałów w spółce, która była nieaktywna. Przeciwko swoim dzieciom nigdy nie skierowałem roszczenia o zachowek. Obecnie o zachowek wystąpiła firma windykacyjna, względem której jestem dłużnikiem. Czy firma ma prawo dochodzić zachowku od moich dzieci?
Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.) oraz Kodeksu postępowania cywilnego (K.p.c.).
Na tak postawione pytanie, niestety, ale należy udzielić odpowiedzi twierdzącej. Zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie oraz komentarzach, roszczenie o zachowek jest w swej istocie wierzytelnością, która może zostać przez uprawnionego do zachowku przeniesiona na inną osobę (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1975 roku – III CZP 91/74). W tej sytuacji zasadna jest też możliwość przymusowej realizacji roszczenia o zachowek w imieniu dłużnika poprzez wierzyciela, a to na podstawie art. 887 § 1 i 902 K.p.c. Skoro bowiem dobrowolnie, poprzez ustalenia stron stosunku cywilnoprawnego, można przenieść wierzytelność z tytułu zachowku z uprawnionego na inną osobę, to tym bardziej można w imieniu dłużnika realizować wierzytelność z tytułu zachowku, o tyle, o ile ustawodawca normą prawną zezwolił wierzycielowi na przymusową realizację takiego roszczenia.
Przyjmując za Sądem Najwyższym: znaczącą przewagę czynnika majątkowego nad czynnikiem osobistym w roszczeniu z tytułu zachowku wobec zaniechania przez dłużnika firmy (Pana dochodzenia roszczeń z tego tytułu przeciwko swoim dzieciom), uznać należy dopuszczalność dochodzenia przez firmę roszczenia o zachowek przysługującego Panu jako dłużnikowi. Przy odpowiednim stosowaniu przepisu art. 887 § 1 K.c. w związku z zajęciem wierzytelności z tytułu zachowku przysługującego dłużnikowi i regulacją art. 902 K.p.c.
Jeżeli firma wystąpi o zachowek, wówczas należy ustalić, czy wierzytelność względem Pana nie jest przedawniona. Jeżeli Pański dług względem wierzyciela (firmy windykacyjne) byłby przedawniony, wówczas możliwe byłoby wskazywanie na naruszenie prawa podmiotowego – art. 5 K.c. Analizując orzecznictwo dotyczące instytucji zachowku, zauważyć należy, że za sytuacje jaskrawo niesprawiedliwe, które uprawniają do posłużenia się konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego, uznano także, gdy roszczenie o zachowek nie zapewnia uprawnionemu realnej, należnej mu korzyści, właśnie „kosztem” danego spadkobiercy, a w skład spadku wchodzi jedynie nieruchomość mieszkalna, służąca zaspokojeniu tych potrzeb, przy tym wyłącznie w zakresie koniecznym (por uchwałę Sądu Najwyższego z 19 maja 1981r., III CZP 18/81, OSNC 1981r., nr 12, poz. 228, wyroki z 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03, LEX nr 152889 i z 30 stycznia 2008r., III CSK 255/07, OSNC 2009r., nr 3, poz. 47 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 22 kwietnia 2009r., I ACa 459/08, LEX nr 550912).
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
